Συνεχίζεται μέχρι τέλη Δεκεμβρίου στη Ροτόντα η έκθεση «Θεσσαλονίκη 1922: Μνημεία και Πρόσφυγες», η οποία διοργανώνεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο των εκδηλώσεων μνήμης του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού για την επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Η έκθεση εστιάζει αφενός στη χρήση των θρησκευτικών μνημείων ως προσωρινή στέγη των προσφύγων, όταν αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, αφετέρου στη μεταφορά και διάσωση, από τις προσφυγικές οικογένειες, πολλών κειμηλίων, κυρίως φορητών εικόνων, από τις περιοχές προέλευσής τους, όπως την Ανατολική Θράκη, την Κωνσταντινούπολη και τη Μικρά Ασία, με την παρουσίαση, για πρώτη φορά σε έκθεση, 36 εικόνων και θρησκευτικών κειμήλιων.
Η έκθεση αναπτύσσεται σε δύο ενότητες. Στην πρώτη, με τίτλο «Οι πρόσφυγες στα μνημεία της Θεσσαλονίκης», μέσα από πλούσιο εικονογραφικό υλικό, ταχυδρομικά δελτάρια και αποκόμματα εφημερίδων, αποτυπώνεται η εικόνα της πόλης κατά την κρίσιμη δεκαετία 1912-1922, στη διάρκεια της οποίας, τα μνημεία, μετά την απελευθέρωση, έγιναν τόποι εγκατάστασης πολλών προσφύγων, είτε από τις βαλκανικές χώρες (1912-1917), είτε πυρόπληκτων μετά την πυρκαγιά του 1917, είτε της Μικρασιατικής Καταστροφής (1919-1922), που αποτελεί και την κορύφωση της περιόδου αυτής. Στο δεύτερο μέρος της ίδιας ενότητας παρουσιάζεται η Μικρασιατική Εκστρατεία και ειδικότερα, η απομάκρυνση των προσφύγων από την Ανατολική Θράκη, καθώς και το ταξίδι της προσφυγιάς προς τη Θεσσαλονίκη. Η ενότητα ολοκληρώνεται με την εγκατάσταση στην πόλη, και ειδικότερα στην περιοχή της ακρόπολης, όπου κτίστηκε σειρά πρόχειρων κατασκευών και οικιών σε επαφή με τα βυζαντινά οχυρωματικά τείχη, αλλά και σε ναούς, και ιδίως στον ναό της Αχειροποιήτου.
Το εποπτικό υλικό της ενότητας παραχωρούν προς χρήση το Γενικό Επιτελείο Στρατού, το ΕΛΙΑ – ΜΙΕΤ, το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη-Αρχείο Μιράντας Μυράτ, το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού Δήμου Καλαμαριάς, το Κέντρο Ιστορίας Δήμου Θεσσαλονίκης, η Library of Congress, το Πολεμικό Μουσείο Αθηνών, η Source gallica.bnf.fr / Bibliothèque Nationale de France, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού – Θεματοφύλακας MoMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, Αρχείο Fred Boissonnas, καθώς και οι ιδιώτες Παναγιώτης Ελευθερίου, Γιώργος Κωνσταντινίδης και Βύρων Μήτος.
Στη δεύτερη ενότητα, «Κειμήλια προσφύγων», παρουσιάζονται κειμήλια που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες, όπως φορητές εικόνες που ανήκουν σε ιδιώτες για τους οποίους η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης εξέδωσε απόφαση κυριότητας σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία (Αναστασία Γεράκη, Γεώργιος Γκαβέσης, Χρήστος Δρακούλης, Αριστείδης Κεσόπουλος, Βασιλική Κορομηνά, Γεώργιος Κυριαζής, Δημήτρης Μακρίδης, Ειρήνη Μποζίνου, Βαρβάρα Τσαχιρίδου, Μιλτιάδης Χατζηγεωργίου, Θεανώ Χατζηπασχάλη, Ηρακλής Ξανθόπουλος, Μαρί Πισκουλιάν), και παλαίτυπα από την ιδιωτική συλλογή του Αριστείδη Κεσόπουλου. Παράλληλα, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης συνεργάστηκε με τις Ιερές Μητροπόλεις Θεσσαλονίκης, Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς, καθώς και Νεαπόλεως και Σταυρούπολεως, οι οποίες δάνεισαν για την έκθεση εικόνες και εξαπτέρυγα που δώρισαν σε αυτές πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη και τη Μικρά Ασία και κοσμούν σήμερα τους ναούς τους.
Εννέα από τις εικόνες της έκθεσης συντηρήθηκαν από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς.
Διάρκεια έκθεσης: έως 31 Δεκεμβρίου 2022
Την Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 2022 θα πραγματοποιηθεί ξενάγηση στο ναό της Αγίας Αικατερίνης στην Άνω Πόλη, από τη Δρ. Αικατερίνη Κούσουλα, Αρχαιολόγο της ΕΦΑΠΟΘ, στο πλαίσιο της δράσης «Περίπατοι στην πόλη» της ΧΑΝΘ (32η περίοδος-Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2022), σε συνδιοργάνωση με την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, παράρτημα Θεσσαλονίκης.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της διαδικτυακής δράσης «Ιστορίες της πόλης», παρουσιάζει κάθε μήνα σύντομες ιστορίες, μικρές αφηγήσεις για περιοχές, μνημεία και μεμονωμένα ευρήματα της Θεσσαλονίκης, με στόχο να φωτίσει άγνωστες πτυχές της ιστορίας και της πορείας της πόλης στον χώρο και τον χρόνο. Η ιστορία του Δεκεμβρίου, με τίτλο «Η παράσταση της Γέννησης στο καθολικό της Μονής Λατόμου», θα δημοσιοποιηθεί την Παρασκευή 23 Δεκεμβρίου 2022.
