Βιταμίνη D: η βιταμίνη του ήλιου
Της Καλλιόπης Ξανθοπούλου Η βιταμίνη D και οι λειτουργίες της Η βιταμίνη D είναι γνωστή ως η βιταμίνη της ηλιοφάνειας, διότι η έκθεση στο ηλιακό φως αρκεί στους περισσότερους ανθρώπους για να τη συνθέσουν από μόνοι τους. Διακρίνεται σε δύο μορφές, τη D2 και τη D3. Οι κυριότερες λειτουργίες της αφορούν την ομοιόσταση του ασβεστίου και του φωσφόρου. Παίζει επίσης ρόλο στη διαφοροποίηση, τον πολλαπλασιασμό και την αύξηση των κυττάρων σε πολλούς ιστούς όπως, στο δέρμα, τους μύες, το πάγκρεας, τα νεύρα, τον παραθυρεοειδή αδένα και το ανοσοποιητικό σύστημα. Η βιταμίνη αυτή, έγινε κυρίως γνωστή για τη συμμετοχή της στο μεταβολισμό του ασβεστίου, αλλά και την υγεία των οστών και των δοντιών. Αξίζει όμως να αναφερθούν και τα μη σκελετικά πλεονεκτήματά της, που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους κατοίκους των μεσογειακών χωρών, λόγω της σχετικά υψηλής συχνότητας εμφάνισης αυτών των διαταραχών στη συγκεκριμένη περιοχή. Τέτοια είναι ο αυτισμός, ο καρκίνος, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η οδοντική τερηδόνα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η στυτική δυσλειτουργία, η υπέρταση, το μεταβολικό σύνδρομο, οι λοιμώξεις της αναπνευστικής οδού και η θνησιμότητα κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης. Έλλειψη της βιταμίνης D σε χώρες της Μεσογείου Από δεδομένα που εξήχθησαν από 107 μελέτες, συνολικά σε 630.093 άτομα, φάνηκε ότι πάνω από το ένα τρίτο αυτών εντόπισαν μέτριες συγκεντρώσεις βιταμίνης D στο αίμα (κάτω από 50 nmol/L) και 10% αυτών ανέφεραν μικρές συγκεντρώσεις της (κάτω από 25 nmol/L). Συνολικά, οι γυναίκες, τα νεογνά/βρέφη και οι έφηβοι, είχαν τον υψηλότερο επιπολασμό έλλειψης βιταμίνης D. Σε αντίθεση με τις προσδοκίες, υπήρχε μεγάλη έλλειψη της βιταμίνης σε άτομα στη Νότια Ευρώπη και τις περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, παρά την άφθονη ηλιοφάνεια. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε μεσογειακή χώρα, παρατηρήθηκε μια συσχέτιση μεταξύ της βιταμίνης D και της ηλικίας. Οι υψηλότερες ελλείψεις βρέθηκαν σε γυναίκες της ηλικιακής ομάδας 19-39 ετών, ενώ δεν παρατηρήθηκε σημαντική συσχέτιση με την ηλικία στους άνδρες. Επιπλέον, η ανεπάρκεια βιταμίνης D δεν φάνηκε να συσχετίζεται με το φύλο, την ισότητα, την οικογενειακή κατάσταση και την εποχή του έτους. Εγκυμοσύνη και βιταμίνη D Τα επίπεδα της βιταμίνης D κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, συνδέονται με την δημιουργία των οστών του αναπτυσσόμενου εμβρύου, γεγονός που δικαιολογεί τη στόχευση επαρκών επιπέδων της βιταμίνης στις έγκυες γυναίκες. Παρά το υψηλό επίπεδο ηλιοφάνειας στις περιοχές της Μεσογείου, η έλλειψη βιταμίνης D από τις μητέρες παραμένει συχνή σε αυτές τις χώρες. Αιτίες μπορεί να αποτελούν το πιο σκούρο μητρικό δέρμα, η κακή διατροφική πρόσληψη βιταμίνης D, τα ρούχα που καλύπτουν μεγάλο μέρος του σώματος, η μειωμένη έκθεση στον ήλιο και ο αυξημένος επιπολασμός της παχυσαρκίας. Πηγές της βιταμίνης Η βιταμίνη D3 περιέχεται φυσιολογικά στα ζωικά προϊόντα, με πλουσιότερες πηγές τα έλαια από το ήπαρ των ψαριών. Η ποσότητά της στο βούτυρο, το αυγό και την κρέμα γάλακτος είναι μικρή και ποικίλλει. Το ανθρώπινο και το εμπλουτισμένο γάλα είναι σχετικά χαμηλές πηγές της βιταμίνης (0,4-1 μg/L) αν αναλογιστεί κανείς ότι η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη είναι τα 5 μg ανά ημέρα και αυξάνεται στα 10 μg για ενήλικες άνω των 51 ετών. Για την κάλυψη των αναγκών σε βιταμίνη D, πρέπει να ενθαρρύνεται η λογική έκθεση στον ήλιο. Οι χώρες θα πρέπει επίσης να εξετάσουν τον εμπλουτισμό των δημητριακών και των γαλακτοκομικών προϊόντων με βιταμίνη D3. Αν δεν πετυχαίνονται οι απαιτούμενες προσλήψεις, τότε ενδεχομένως το άτομο να χρειάζεται τη χορήγηση συμπληρωμάτων βιταμίνης D3 (1000-4000 IU/ημέρα). Αναλυτικότερα στοιχεία συμβουλών διατροφής μπορείτε να δείτε ΕΔΩ και ΕΔΩ Βιβλιογραφία Vitamin D and health in the Mediterranean countries, William B Grant, 2018 A systematic review of vitamin D status in southern European countries, Yannis Manios, George Moschonis, Christina-Paulina Lambrinou, Konstantina Tsoutsoulopoulou, Panagiota Binou, Alexandra Karachaliou, Christina Breidenassel, Marcela Gonzalez-Gross, Mairead Kiely, Kevin D Cashman, 2017 Maternal vitamin D status during pregnancy: the Mediterranean reality, S N Karras, P Anagnostis, C Annweiler , D P Naughton, A Petroczi, E Bili, V Harizopoulou , B C Tarlatzis, A Persinaki, F Papadopoulou, D G Goulis, 2014 Prevalence and Predictors of Vitamin D Inadequacy: A Sample of 2,547 Patients in a Mediterranean Country, Sara Salman, Mariam Khouzami, Mirvate Harb, Bouchra Saleh, Mohammad O Boushnak, Mohamad K Moussa, Zeina H Mohsen, 2021 Krause’s κλινική διατροφή, L. Kathleen Mahan, Sylvia Escott-Stump, 2014
