του Στέφανου Μίλεση
Το έτος 1920, ένα μετασκευασμένο επιβατικό ατμόπλοιο 408 τ. περιέρχεται στην ιδιοκτησία της “Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας” του Ποταμιάνου και φέρει το όνομα “Πόπη”.
Το “Πόπη” ήταν ένα παλαιό σε ηλικία σκαρί, που όταν εντάχθηκε στην εταιρεία του Ποταμιάνου μετρούσε ήδη σαράντα χρόνια ζωή. Είχε ξεκινήσει ως ιδιωτική θαλαμηγός αναψυχής και αφού άλλαζε διαρκώς ιδιοκτήτες κατέληξε να μετασκευαστεί σε πλοίο ακτοπλοΐας.
Το “Πόπη” στις 27 Νοεμβρίου του 1934 εξώκειλε στη νησίδα “Κασίδι” που απέχει τριακόσια περίπου μέτρα από τις βραχονησίδες “Φλέβες” και ένα μίλι μετά το ακρωτήριο “Μικρό Καβούρι” που δεν είναι άλλο από το ακρωτήριο που εκτείνεται μετά το Λαιμό της Βουλιαγμένης.
Το πλοίο ήταν φορτωμένο τουλάχιστον επισήμως με 122 επιβάτες (τόσα ήταν τα εισιτήρια που είχαν εκδοθεί, ενώ αργότερα θα αποδειχθεί ότι οι επιβάτες έφταναν τους 140 καθώς πολλοί είχαν εκδώσει εισιτήριο μέσα στο πλοίο) αλλά και με εμπορεύματα -μεταξύ των οποίων και τυριά- και πλοίαρχο τον Γεώργιο Πιλάλη.
Το πλοίο θα εκτελούσε το δρομολόγιο Πειραιάς, Σύρο, Πάρο, Νάουσα Πάρου, Νάξο, Φολέγανδρο, Σίκινο, Οία, Ίο, Θήρα, Ανάφη, Αμοργό, Αιγιάλη, Σχοινούσα, Ηρακλειά, Κουφονήσια, και επιστροφή μέσω Νάξου, Πάρου, Σύρου, για να καταπλεύσει κάποτε στον Πειραιά από όπου αναχώρησε!
Όταν το “Πόπη” προσέκρουσε, τόσο οι αξιωματικοί του πλοίου όσο και το πλήρωμα φρόντισαν να δώσουν προτεραιότητα στην εκφόρτωση των τυριών που το πλοίο μετέφερε πάνω στη βραχονησίδα, παρά στη διάσωση των επιβατών.
Μετά την προσάραξη άρχισε να λαμβάνει κλίση προς τα δεξιά ενώ οι επιβάτες του προσπαθούν να σωθούν μόνοι τους. Κανείς δεν βρέθηκε να τους οδηγήσει στο κατάστρωμα για να σωθούν. Αυτή η απουσία του πληρώματος την ώρα του κινδύνου επέτεινε την σύγχυση, ενώ μια φωνή μέσα στο σκοτάδι ακούστηκε:
“Πνιγόμαστε, σωθείτε όπως μπορείτε!”.
Παρότι το πλοίο ουδέποτε βυθίστηκε ολόκληρο, έντεκα επιβάτες πνίγηκαν από τον πανικό που επικράτησε. Τρεις χωροφύλακες που βρέθηκαν να συνοδεύουν κρατουμένους στην Ανάφη, άναψαν κλεφτοφάναρα με τα οποία ο κόσμος κατάφερε να δει και να εξέλθει. Αρκούσε μια οδηγία και μόνο για να εξέλθουν οι επιβάτες και να αποβιβαστούν στην κυριολεξία περπατώντας απλά στη διπλανή στεριά της βραχονησίδας του “Κασιδιού”.
Σημειωτέον ότι το ατμόπλοιο “Πόπη” δεν διέθετε συσκευή ασύρματου τηλέγραφου.
Η προσάραξη του πλοίου, μεταξύ άλλων προκάλεσε και την έντονη διαμαρτυρία του Συνδέσμου Ραδιοτηλεγραφητών οι οποίοι εξέδωσαν διαμαρτυρία “δια τα όσα συνέβησαν με το Α/Π “Πόπην” κύρια όμως για το γεγονός ότι τα ακτοπλοϊκά σκάφη μέχρι τότε δεν έφεραν ασύρματο τηλέγραφο.
Ο πανικός που επικράτησε κατά την εγκατάλειψη του πλοίου, καθώς η πρόσκρουση έγινε νύχτα, βοήθεια από το πλήρωμα δεν υπήρξε, τηλέγραφο το πλοίο δεν διέθετε, έμεινε βαθιά χαραγμένη για πάντα στη μνήμη του ναυτικού κόσμου και των νησιωτών ώστε η έκφραση “έγινε της “Πόπης””, έγινε ταυτόσημη με τον πανικό και την αταξία της νύχτας του ναυαγίου.
Και δεν έφτανε μόνο αυτό αλλά αφού το πλοίο ρυμουλκήθηκε στον Πειραιά και επισκευάστηκε με μερικές μόνο επιδιορθώσεις, δρομολογήθηκε στη γραμμή Πάτρα, Ζάκυνθο, Αργοστόλι, Ληξούρι.
Σύντομα όμως και σε αυτή την γραμμή το “Πόπη” προσάραξε θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο για δεύτερη φορά τους επιβάτες του. Έλεγαν ότι λόγω υψηλού κέντρου βάρους το πλοίο ήταν ευάλωτο στις απότομες κλίσεις.
Δεν ήθελε και πολύ ώστε η έκφραση του ναυαγίου, να επανέλθει και πάλι, αφού ο ναυτικός κόσμος μιλούσε εκ νέου για της “Πόπης” τα κατορθώματα!
Καθώς λοιπόν της “Πόπης” τα κατορθώματα…. λάμβαναν διαστάσεις ο κόσμος απέφευγε να ταξιδεύει με αυτό το πλοίο αφού ένιωθε ανασφαλής. Οι επιβάτες που είχαν γνωρίσει την εμπειρία ενός ταξιδιού με το “Πόπη”, εξιστορούσαν τις εμπειρίες τους από το παραλίγο μοιραίο ταξίδι τους.
Τότε το πλοίο άλλαξε για να αποσυνδεθεί από το κακό ιστορικό του, μετονομάσθηκε σε “Ήπειρος”. Με την ονομασία αυτή αποτέλεσε ένα από τα πλοία της εταιρείας “Ηπειρωτική”, στην οποία επίσης την περίοδο του Μεσοπολέμου ανήκαν τα πλοία “Ελβίρα”, “Κίμων”, “Πέτρος”, “Τάσος” και “Φωκίων”.
Όμως οι επιβάτες για να το ξεχωρίζουν -λόγω του κακού του ιστορικού- συνέχιζαν να το αποκαλούν με το αρχικό του όνομα, “Πόπη”, αφού αποτελούσε πλέον φόβητρο σε όποιον ταξίδευε με αυτό.
Το άγνωστο κορίτσι του “Πόπη”
Τραγικό στάθηκε επίσης ένα γεγονός που συνέβη τρεις μήνες μετά το ναυάγιο του “Πόπη” στις Φλέβες. Τον Φεβρουάριο του 1935 το πλοίο ρυμουλκούμενο έφτασε στο λιμάνι του Πειραιά. Εκεί καθώς ξεκίνησαν οι επισκευές για την επαναλειτουργία του πλοίου, βρέθηκε σε μια από τις καμπίνες του το άψυχο σώμα ενός αγνώστου μικρού κοριτσιού! Έγιναν έρευνες και ήρθε στο φως μια ιστορία τραγική που επανέφερε τις μνήμες του ναυαγίου και επιβεβαίωσε το χάος που επικρατούσε τις στιγμές του ναυαγίου.
Όταν το “Πόπη” το μοιραίο βράδυ της 27ης Νοεμβρίου 1934, εξόκειλε στους βράχους, υπέστη κλίση 95 μοιρών προς την δεξιά πλευρά. Από την απότομη κλίση οι θύρες των καμπινών της δεύτερης θέσης, οι οποίες βρίσκονταν κατά μήκος της αριστερής πλευράς, εκείνης δηλαδή που δεν είχε βυθιστεί, φράκαραν από το ίδιο το βάρος τους και από τη στρέβλωση που υπέστησαν οι μπουλμέδες, εγκλωβίζοντας τους επιβάτες μέσα σε αυτές.
Ο χρόνος που απαιτήθηκε μέχρι το θαλασσινό νερό να εισέλθει και να πληρώσει τις καμπίνες ήταν μεγάλος και έδωσε την ευκαιρία απεγκλωβισμού των περισσοτέρων από τις καμπίνες της δεύτερης θέσης. Υπολογίστηκε ότι για δύο ημέρες οι καμπίνες διατηρούσαν ακόμα αέρα, πριν γεμίσουν πλήρως από θαλασσινό νερό. Το κοριτσάκι του “Πόπη” που βρέθηκε τρεις μήνες αργότερα πνιγμένο μέσα στην καμπίνα του στον Πειραιά, όταν το “Πόπη” έγειρε πάνω στους βράχους ζούσε. Τα νερά δεν πείραξαν την καμπίνα της. Έζησε σε αυτή την παράξενη φυλακή επί δύο ημέρες μέχρι το νερό να κατακλύσει ολοκληρωτικά την καμπίνα.
(Φωτογραφία από Ε.Λ.Ι.Α.)
Είχε μεσολαβήσει ο απεγκλωβισμός τόσων ανθρώπων από τις διπλανές καμπίνες, αλλά η δική της είχε παραμείνει με την θύρα ερμητικά κλειστή. Ώρες αργότερα είχαν φτάσει πάνω στο ημιβυθισμένο σκαρί Δανοί ναυαγοσώστες του πλοίου “Βίκινγκ” στους οποίους είχε ανατεθεί το έργο ανέλκυσης και ρυμούλκησης στον Πειραιά. Αρκούσε και τότε μόνο να σπάσει το τζάμι της καμπίνας για να σωθεί το κορίτσι ή έστω να εισέλθει πολύτιμο οξυγόνο. Ωστόσο οι Δανοί περπατούσαν πάνω στη γερμένη πλευρά και στην πόρτα της καμπίνας της χωρίς να την ανοίξουν έστω από περιέργεια.
Αντ’ αυτού μάζευαν τα βαρέλια που επέπλεαν και τις αποσκευές και μετά από δύο ημέρες εγκατέλειψαν την προσπάθεια δηλώνοντας ότι “τα έξοδα ανέλκυσης θα κάλυπταν την ίδια την αξία του πλοίου”.
Ένα ακόμα περιστατικό συνετέλεσε στο γεγονός η έκφραση της “Πόπης” να τεθεί σε ευρεία χρήση, όχι μόνο από τον ναυτόκοσμο, αλλά να αφορά κάθε ενέργεια της καθημερινότητας που επικρατούσε το χάος, η αδιαφορία και που επικρατούσε η αρχή “ο σώζων εαυτόν σωθήτω!” δηλαδή ο καθένας ας σώσει μονάχος του τον εαυτό του.
Για την ιστορία να αναφερθεί ότι μετά τους Δανούς που αποχώρησαν, τρεις δηλαδή ημέρα μετά το ναυάγιο, το έργο ανέλαβαν οι Έλληνες ναυαγοσώστες της εταιρείας “Λουκάς Μάτσας και Υιοί”. Απαιτήθηκε συνολική εργασία 22 ημερών μέχρι να φτάσει το “Πόπη” ρυμουλκούμενο στον Πειραιά.
Τα ίδια ρυμουλκά είχαν πριν από χρόνια ανελκύσει και το ατμόπλοιο “Αττική” του εφοπλιστή Παληού, που είχε πάρει κλίση μέσα στην Ακτή Τζελέπη. Όταν βρέθηκε το σώμα του μικρού κοριτσιού εντύπωση προκλήθηκε και από το γεγονός ότι κανένας δεν είχε δηλώσει την απώλειά του ούτε υπήρξε κάποιος στη συνέχεια να ενδιαφερθεί για αυτό παρά το γεγονός ότι η είδηση έγινε γνωστή πανελληνίως.
Το “αγνώστων στοιχείων” μικρό κορίτσι κατέδειξε επίσης ότι η αδιαφορία του πληρώματος στην διάσωση των επιβατών του “Πόπη”, συνεχίστηκε κι αργότερα με την περίπτωση των ναυαγοσωστικών συνεργείων των Δανών.
Το ναυάγιο του “Πόπη” αιτία για την εγκατάσταση ραδιοφωνικών μέσω στα πλοία.
Το ναυάγιο του Πόπη του 1934, στάθηκε αιτία να εκδοθεί νόμος περί υποχρεωτικής εγκαταστάσεως ασυρμάτου τηλεφώνου σε όλα τα ατμόπλοια εσωτερικού. Για την υλοποίηση του νόμου, τον Απρίλιο του 1935, ξεκίνησε να λειτουργεί στη θέση “Σταυρός”, στην ενορία Αγίου Βασιλείου Πειραιά, η πρώτη στην Ελλάδα κρατική ραδιοφωνία, η οποία εξέπεμψε σε απόσταση 250 μιλίων. Εγκαταστάθηκαν μηχανήματα στο μέχρι τότε Σηματωρείο, που λειτουργούσε με σημαίες από το ύψωμα καθώς και κεραία που δωρήθηκε από την εταιρεία “Μαρκόνι”. Οι εγκαταστάσεις αυτές σύντομα χρησιμοποιήθηκαν εκ παραλλήλου και για πειραματικές εκπομπές του πρώτου κρατικού ραδιοφώνου στην Ελλάδα. Και όλα αυτά εξαιτίας του θλιβερού ναυαγίου του “Πόπη”!
