Ο Άγιος Μάμας εμφανίζεται στον δρόμο σας, καθώς κατευθύνεστε προς τη Σιθωνία. Στα δύο περίπου χιλιόμετρα θα συναντήσετε τον φημισμένο προϊστορικό οικισμό.

Ο Άγιος Μάμας είναι ένα μικρό, γραφικό χωριό μεταξύ Κασσάνδρας και Σιθωνίας. Η παραλία του είναι πανέμορφη και διαθέτει εγκαταστάσεις για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών της. Το παλιό εκκλησάκι του Αγίου Μάμαντος ήταν ο χώρος, όπου διοργανωνόταν το πανηγύρι του Αγίου. Πλέον έχει αντικατασταθεί από μια νέα εκκλησία και ένα σύγχρονο πνευματικό κέντρο.

Τη Λιμνοθάλασσα Αγίου Μάμα, μια προστατευόμενη περιοχή η οποία φιλοξενεί πολλά διαφορετικά είδη πτηνών. Καταλαμβάνει μία έκταση 6.332 στρεμμάτων, το νερό είναι υφάλμυρο, η βλάστηση χαμηλή, ενώ η περιοχή παρουσιάζει την εικόνα ενός αμμώδους χερσοτόπου. Στον υδροβιότοπο διατρέφονται, αναπαράγονται και διαχειμάζουν πολλά αξιόλογα πτηνά. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο, το ότι ο αείμνηστος σκηνοθέτης Θόδωρος Αγγελόπουλος επέλεξε τον συγκεκριμένο τόπο για τα γυρίσματα της ταινίας με τίτλο «Αϊ Μάμα Παναήρ».

Έξω από τον οικισμό του ντόπιου χωριού του Αγίου Μάμαντος ανακαλύφθηκε πρόσφατα (1992) το μοναδικό νεκροταφείο της πρώιμης χαλκοκρατίας που έχει εντοπιστεί σ' ολόκληρη την Κεντρική Μακεδονία. Πρόκειται για οργανωμένο νεκροταφείο που μας διαφωτίζει για τις ταφικές πρακτικές της εποχής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κτερίσματα που βρέθηκαν στους υπό ανασκαφή τάφους με προεξάρχον αυτό του παλαιότερου δείγματος φαγεντιανής στον ελλαδικό χώρο και ενός εκ των αρχαιότερων παγκοσμίως.

Μη το χάσετε!

Από τα πλέον γνωστά και σημαντικότερα πανηγύρια, όχι μόνο στην περιοχή της Χαλκιδικής, αλλά και της ευρύτερης περιοχής, αυτό του Αγίου Μάμαντα. Για 4 μέρες στις αρχές Σεπτεμβρίου, το χωριό γίνεται πόλος έλξης χιλιάδων επισκεπτών που κινούνται στο χώρο του για να αγοράσουν, να ψωνίσουν, να συναντηθούν με φίλους και γνωστούς, να διασκεδάσουν και να απολαύσουν τελικά την κοινωνική διάσταση του πανηγυριού.

Λιμνοθάλασσα Αγίου Μάμα

Ένας σημαντικός υγροβιότοπος για παρατήρηση πουλιών και άλλων άγριων ζώων

Η Λιμνοθάλασσα Αγίου Μάμα, γνωστή και ως «Λιμνοθάλασσα Χαλκιδικής», βρίσκεται κοντά στο χωριό Άγιος Μάμας, στην αρχή της χερσονήσου της Κασσάνδρας. Πρόκειται για έναν σημαντικό υγροβιότοπο που φιλοξενεί πλούσια βιοποικιλότητα και είναι ιδανικός για παρατήρηση πουλιών και άλλων άγριων ζώων.

Η λιμνοθάλασσα έχει χαρακτηριστεί ως προστατευόμενη περιοχή λόγω της οικολογικής της σημασίας. Στη διάρκεια του έτους, η περιοχή φιλοξενεί πολλά είδη πουλιών, όπως φλαμίνγκο, ερωδιούς και άλλα υδροβιότοπα πτηνά, που σταθμεύουν εδώ κατά τη διάρκεια των μεταναστευτικών τους περιόδων. Επίσης, η λιμνοθάλασσα παρέχει καταφύγιο σε διάφορα είδη ψαριών και άλλων υδρόβιων οργανισμών.

Η περιοχή γύρω από τη λιμνοθάλασσα προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες για ήσυχες βόλτες στη φύση, παρατήρηση της άγριας ζωής και φωτογραφία. Η φυσική ομορφιά της και η ηρεμία της την καθιστούν ιδανικό προορισμό για φυσιολάτρες και λάτρεις της οικολογίας.

Η επίσκεψη στη Λιμνοθάλασσα Αγίου Μάμα προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να ανακαλύψει κανείς την πλούσια φυσική κληρονομιά της Χαλκιδικής και να συνδεθεί με τη φύση, απολαμβάνοντας την ηρεμία και την ομορφιά αυτού του σημαντικού οικολογικού σημείου.

Πηγή : Visit Halkidiki 

Υγρότοπος Σάνης
Μία σημαντική πρωτοβουλία για το περιβάλλον

Ο Υγρότοπος Σάνης αποτελεί μια μοναδική φυσική περιοχή που προστατεύεται για την αξία της στο οικοσύστημα. Είναι γνωστός για την πλούσια βιοποικιλότητα και τη σπουδαία σημασία του για τη διατήρηση των υγροτόπων στη Μακεδονία.

Ο υγρότοπος προσφέρει καταφύγιο σε ποικιλία φυτικών και ζωικών ειδών. Εδώ μπορείτε να βρείτε πολλά είδη πουλιών, όπως ερωδιούς και φαλακρούς αετούς, καθώς και άλλα άγρια πτηνά που εξαρτώνται από αυτό το ιδιαίτερο οικοσύστημα. Το τοπίο δημιουργεί ένα γαλήνιο και φυσικό περιβάλλον που προσελκύει φυσιολάτρες και φωτογράφους.

Ο υγρότοπος Σάνης είναι ιδανικός για παρατήρηση πουλιών και βιοποικιλότητας, πεζοπορία και φυσιολατρία. Υπάρχουν μονοπάτια που επιτρέπουν στους επισκέπτες να εξερευνήσουν την περιοχή και να απολαύσουν τη φυσική της ομορφιά. Η περιοχή προστατεύεται και είναι μέρος σημαντικών φυσικών περιοχών για τη διατήρηση των υγροτόπων, γεγονός που την καθιστά σημαντική για την οικολογική ισορροπία και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

Οδοιπορικό στον Άγιο Μάμα 

Ο φημισμένος προϊστορικός οικισμός του Αγίου Μάμα εμφανίζεται μπροστά σας καθώς κατευθύνεστε προς την Σιθωνία! Πρόκειται για ένα όμορφο και μικρό, γραφικό χωριό μεταξύ Κασσάνδρας και Σιθωνίας με μια όμορφη παραλία.

Επισκεφθείτε το παλιό εκκλησάκι του Αγίου Μάμαντος το οποίο όπως θα σας πληροφορήσουν και οι φιλικοί και φιλόξενοι ντόπιοι ήταν ο χώρος όπου διοργανωνόταν το πανηγύρι του Αγίου.

Η πανήγυρη του Αγίου Μάμαντος. Έχει ιστορική σημασία καθώς ξεκίνησε ως μια τοπική αγορά από την βυζαντινή εποχή και στη συνέχεια χωρίς διακοπές μέχρι τα σημερινά χρόνια που προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο!

Ο φημισμένος προϊστορικός οικισμός του Αγίου Μάμα εμφανίζεται μπροστά σας καθώς κατευθύνεστε προς την Σιθωνία! Πρόκειται για ένα όμορφο και μικρό, γραφικό χωριό μεταξύ Κασσάνδρας και Σιθωνίας με μια όμορφη παραλία.

Επισκεφθείτε το παλιό εκκλησάκι του Αγίου Μάμαντος το οποίο όπως θα σας πληροφορήσουν και οι φιλικοί και φιλόξενοι ντόπιοι ήταν ο χώρος όπου διοργανωνόταν το πανηγύρι του Αγίου.

Η πανήγυρη του Αγίου Μάμαντος. Έχει ιστορική σημασία καθώς ξεκίνησε ως μια τοπική αγορά από την βυζαντινή εποχή και στη συνέχεια χωρίς διακοπές μέχρι τα σημερινά χρόνια που προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο!

Σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα να επισκεφθείτε επίσης:

Την Λιμνοθάλασσα του Αγίου Μάμα, μια προστατευόμενη περιοχή η οποία φιλοξενεί πολλά διαφορετικά είδη πτηνών. Πρόκειται για έναν θαυμάσιο αμμώδη χερσότοπο για εξόρμηση, ο οποίος καταλαμβάνει έκταση 6.3 χιλ. στρεμμάτων. Στον υδροβιότοπο ευδοκιμούν , αναπαράγονται και περνάνε ασφαλή τον χειμώνα τους πολλά αξιοθαύμαστα πτηνά!

Τον χώρο του μοναδικού νεκροταφείου της πρώιμης Χαλκοκρατίας !

Βρίσκεται λίγο έξω από τον οικισμό του χωριού του Αγίου Μάμα και αποτελεί πρόσφατη ανακάλυψη (1992). Πρόκειται για οργανωμένο νεκροταφείο που μας διαφωτίζει για τις ταφικές πρακτικές της εποχής περιλαμβάνοντας και τον έναν από τους αρχαιότερους τάφους στον ελλαδικό χώρο !

Πηγή ανωτέρω κειμένου :

Flamingo View Suites

ΔΙΑΜΟΝΗ
Ευρύχωρες & ολοκαίνουργιες Σουίτες

Λιμνοθαλασσα Αγίου Μάμα
Κωδικός Natura 2000: GR1270004

Έκταση: 633,15 ha

Προστασία: ΕΖΔ – ΖΕΠ

Η Λιμνοθάλασσα Αγίου Μάμα βρίσκεται στη Χαλκιδική, στο βορειοανατολικό τμήμα της χερσονήσου της Κασσάνδρας, κοντά στο ομώνυμο χωριό του Αγίου Μάμα. Είναι ένας μικρός αλλά σημαντικός παράκτιος υγρότοπος που αποτελείται από στάσιμα υφάλμυρα και αλμυρά νερά, στάσιμα γλυκά νερά, ξηρά πυριτικά λιβάδια, αλμυρά έλη, λιβάδια, αλλά και καλλιεργούμενη γη.

Είναι μια περιοχή που κατακλύζεται περιοδικά με νερό, μικρού βάθους. Κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου, κάποιες χρονιές, το νερό εξατμίζεται τελείως. Χαρακτηρίζεται ως Τόπος Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους και ένα μέρος του ως Καταφύγιο Αγρίας Ζωής.

Στον υγρότοπο παρατηρούνται αρκετοί τύποι βλάστησης σε σχέση με το μικρό του μέγεθος, όπως αμμοθινική, αλοφυτική, βλάστηση υγρών λιβαδιών και καλαμώνων. Μεταξύ των ορίων πλημμυρίδας και άμπωτης, η λιμνοθάλασσα χαρακτηρίζεται από μονοετή βλάστηση με κυρίαρχα είδη το κεφαλοθύμαρο Thymus capitatus, τον προστατευόμενο κρίνο της θάλασσας Pancratium maritimum, το σπάρτο Spartium junceum και το σκοβούρλο Holoschoenus vulgaris. Περιμετρικά του υγροτόπου υπάρχουν αροτριαίες καλλιέργειες.

Ορνιθοπανίδα

Ο υγρότοπος του Αγίου Μάμα προσφέρει καταφύγιο σε μια ενδιαφέρουσα ορνιθοπανίδα, αποτελούμενη από περισσότερα από 160 είδη αναπαραγόμενων και διαβατικών παρυδάτιων πουλιών, όπως οι καλαμοκανάδες, οι πετροτουρλίδες και τα νεροχελίδονα. Μάλιστα, οι καλαμοκανάδες, οι αβοκέτες και οι βαρβάρες φωλιάζουν εδώ σε πολύ μεγάλους αριθμούς, πράγμα που κάνει τον υγρότοπο ξεχωριστό. Υπάρχουν χρονιές που ο αναπαραγόμενος πληθυσμός αβοκέτας φτάνει τα 100 ζευγάρια (ο σημαντικότερος στην Ελλάδα, όταν περιοχές όπως το Δέλτα Έβρου και το Δέλτα Αξιού έχουν πολύ λιγότερα), ενώ ο αναπαραγωγικός πληθυσμός της βαρβάρας φτάνει τα 50 ζευγάρια (επίσης ο σημαντικότερος στην Ελλάδα, όταν σε όλη τη χώρα εκτιμάται στα 120-150 ζευγάρια).

Τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής (δηλαδή τα είδη χάρη στα οποία η περιοχή εντάχθηκε στο δίκτυο Natura 2000) είναι το νεροχελίδονο Glareola pratincola, ο καλαμοκανάς Himantopus himantopus και η λεπτομύτα Numenius tenuirostris, η οποία χαρακτηρίζεται ως κρισίμως κινδυνεύον είδος σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο, αλλά στην πραγματικότητα θεωρείται πλέον είδος εξαφανισμένο.

Η περιοχή είναι σημαντική για τη διαχείμαση των παπιών. Εκτός από τις βαρβάρες, εδώ διαχειμάζει η φαλαρίδα σε πληθυσμό που φτάνει τα 2.500 άτομα, καθώς και μεγάλα κοπάδια από σφυριχτάρια.

Επίσης, η Λιμνοθάλασσα Αγίου Μάμα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα περάσματα του μαυροκέφαλου γλάρου στη χώρα μας, καθώς κατά τη μεταναστευτική περίοδο διέρχονται δεκάδες χιλιάδες πουλιά, όπου και σταματούν για τροφή και ξεκούραση. Συνολικά, έχουν καταγραφεί στην περιοχή 181 είδη πουλιών.

Τα τελευταία χρόνια η Λιμνοθάλασσα Αγίου Μάμα έχει γίνει γνωστή για τα εκατοντάδες φοινικόπτερα που την επιλέγουν για να διαχειμάσουν προσφέροντας ένα μοναδικό θέαμα στους επισκέπτες. Το 2020, στις αμμονησίδες εντός της λιμνοθάλασσας έγινε δυνατή για πρώτη φορά στην Ελλάδα η αναπαραγωγή φοινικοπτέρων, αν και τελικά οι νεοσσοί δεν επιβίωσαν λόγω της πτώσης της στάθμης του νερού στη λιμνοθάλασσα που έδωσε πρόσβαση σε θηρευτές όπως σκυλιά και αλεπούδες.

Η εκδίωξη του νεροχελίδονου

Το καλοκαίρι, η μακριά αμμώδης παραλία γεμίζει από κόσμο που έρχεται να δροσιστεί στα απολαυστικά νερά της. Όμως, εξαιτίας της «επέλασης» των τουριστών, με τα τροχοφόρα επί των αμμοθινών, προκαλείται καταστροφή σε μεγάλο μέρος της αμμοθινικής έκτασης, ενώ, για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες λειτουργίας και στάθμευσης των beachbar, εκχερσώνεται πολύτιμη αμμοθινική βλάστηση. Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες και στους πληθυσμούς των πουλιών και κυρίως στους πληθυσμούς του νεροχελίδονου, του θαλασσοσφυριχτή, του γιδοβυζιού και της πετροτουρλίδας.

Το πιο ενδεικτικό παράδειγμα είναι το νεροχελίδονο, που είναι και είδος χαρακτηρισμού της Λιμνοθάλασσας Αγίου Μάμα ως περιοχή του Δικτύου Natura 2000. Το είδος αυτό κάποτε αριθμούσε στην περιοχή 100 ζευγάρια. Εξαιτίας της άναρχης τουριστικής χρήσης της παραλίας, ο πληθυσμός του άρχισε να μειώνεται σταδιακά, μέχρι που το 2015 αναπαράχθηκε το τελευταίο ζευγάρι.

Άλλοι παράγοντες που προκαλούν πίεση στην προστατευόμενη περιοχή είναι η έντονη μείωση των υδάτων της λιμνοθάλασσας λόγω της ξηρασίας και της υπεράντλησης των υπόγειων υδάτων, η έντονη οικιστική ανάπτυξη εντός και γύρω από την προστατευόμενη περιοχή, η απόρριψη μπαζών και σκουπιδιών, το κυνήγι κ.λπ.

Τόπος αγαπημένος για τα φοινικόπτερα

Τα φοινικόπτερα Phoenicopterus roseus έκαναν την εμφάνισή τους στην Ελλάδα τα τελευταία τριάντα χρόνια και έκτοτε η παρουσία τους έχει επεκταθεί σε πολλούς υγροτόπους, όπου συναντώνται σε μεγαλύτερους αριθμούς το χειμώνα. Την άνοιξη, τα ενήλικα άτομα πηγαίνουν για την αναπαραγωγή σε αποικίες της Μεσογείου (στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία την Τουρκία και τη Βόρεια Αφρική).

Κατά καιρούς έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες αναπαραγωγής σε υγροτόπους της Ελλάδας, αλλά χωρίς επιτυχία, καθώς το είδος είναι πολύ ευαίσθητο σε οχλήσεις. Ωστόσο, το 2020 έγινε για πρώτη φορά δυνατή η αναπαραγωγή φοινικοπτέρων στη χώρα μας, στον Άγιο Μάμα, όπου γεννήθηκαν περισσότεροι από 100 νεοσσοί. Δυστυχώς, τη χρονιά αυτή η λιμνοθάλασσα ξεράθηκε, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο σε ζώα-θηρευτές να προσεγγίσουν τις νησίδες αναπαραγωγής και να αφανίσουν τα μικρά.

Τα τελευταία χρόνια, ο υγρότοπος του Αγίου Μάμα έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής χάρη στους μεγάλους αριθμούς φοινικοπτέρων που διαχειμάζουν εδώ. Επισκέπτες και φωτογράφοι προσέρχονται για να δουν και να θαυμάσουν τα εντυπωσιακά πουλιά, που οι περισσότεροι γνωρίζουμε ως φλαμίνγκο.

Ωστόσο, παρά το ευγενές κίνητρο, είναι πολύ σημαντικό να έχουμε υπόψιν ότι όταν πλησιάζουμε πολύ τα πουλιά –τα φοινικόπτερα, αλλά και όλα τα πουλιά των υγροτόπων-, αυτά τρομάζουν και ενοχλούνται. Μάλιστα, κατά την αναπαραγωγική περίοδο, τυχόν απερίσκεπτη συμπεριφορά των επισκεπτών μπορεί να προκαλέσει ακόμη και εγκατάλειψη των φωλιών.

Μεγάλο κίνδυνο για τα πουλιά μπορεί να αποτελέσει η πτήση drone πάνω από τους υγροτόπους, η οποία άλλωστε απαγορεύεται στις περιοχές του Δικτύου Natura.

Δείτε ένα σύντομο βίντεο για τη Λιμνοθάλασσα Αγίου Μάμα.

Βιβλιογραφία

• ΔΗΜΟΣ ΝΕΑΣ ΠΡΟΠΟΝΤΙΔΑΣ, 2015, ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
• Δ. Μπαμπαλώνας και Ε. Παπαστεργιάδου, 1993, Φυτοκοινωνιολογική – Οικολογική Μελέτη της Λιμνοθάλασσας του Αγίου Μάμα Χαλκιδικής και Προτάσεις Διαχειρίσεως
• Σ. ΝΤΑΦΗΣ, Ε. ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ, Δ. ΜΠΑΜΠΑΛΩΝΑΣ, Ο. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ, Μ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, Θ. ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ και Β. ΤΣΙΑΟΥΣΗ, 1997, Οδηγία 92/43/ΕΟΚ. ΤΟ ΕΡΓΟ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΔΙΚΤΥΟ ΦΥΣΗ 2000
• ΑΤΕΙ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ, 2010, Μετρήσεις για την εκτίμηση της κατάστασης διατήρησης του οικοσυστήματος στην περιοχή Λ/Θ Αγίου Μάμα (GR 1270004) του Δήμου Μουδανιών
• ΜΑΝΤΖΑΒΕΛΑΣ Α., ΑΛΒΑΝΟΥ Λ., ΜΕΡΓΟΥ Φ., ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ Ι., ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ Ι., 2010, Υπηρεσίες αντιμετώπισης ειδικών περιβαλλοντικών θεμάτων της προστατευόμενης περιοχής Λ/Θ ΑΓΙΟΥ ΜΑΜΑ GR 1270004 του Δήμου Μουδανιών

Πηγή : www.axiosdelta.gr

Το χωριό του Αγίου Μάμα

Η ευρύτερη περιοχή του Αγίου Μάμαντος κατοικήθηκε ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους και δη από τα μέσα της Νεολιθικής εποχής (5000 π.Χ.). Απτό παράδειγμα αποτελεί ο προϊστορικός οικισμός της γνωστής ως τούμπας του Αγίου Μάμαντα. Είναι μία από τις πιο εντυπωσιακές τούμπες της Χαλκιδικής και η μοναδική γνωστή που σώζει δύο κορυφές. Αποδείχτηκε με τις πρόσφατες ανασκαφές ότι η δεύτερη χαρακτηριστική κορυφή δεν σχηματίστηκε κατά τους προϊστορικούς χρόνους, αλλά κατά τη βυζαντινή περίοδο.

Με τις ανασκαφές του 1928 από τον Heurtley διαπιστώθηκε ότι η συνολική διάρκεια κατοίκησης του οικισμού ξεκινούσε από τη Νεολιθική εποχή και έφθανε μέχρι την εποχή του σιδήρου (1050 – 670 π.Χ). Στη Ύστερη εποχή του χαλκού εμφανίζονται αρκετά δείγματα μυκηναϊκής κεραμικής, ενδεικτικά για την εξάπλωση του είδους και τις στενές επαφές με τη νότια Ελλάδα.Μέσα σε αγγείο που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη βρέθηκαν γύρω στις 70 γυάλινες χάντρες από φαγεντιανή. Είναι το παλαιότερο δείγμα φαγεντιανής στον ελλαδικό χώρο αλλά και παγκοσμίως.

Η περιοχή του Αγίου Μάμαντος βρισκόταν ανάμεσα σε δύο σημαντικές πόλεις της αρχαίας κλασικής εποχής, την αρχαία Όλυνθο, που ήταν βοττική πόλη, και την Ποτίδαια, αποικία που ίδρυσε η Κόρινθος περί τα 600 π.Χ.. Κατά τη σύγκρουση Ποτιδαιατών και Αθηναίων το 432 π.Χ. διεξήχθη μία μάχη στην ευρύτερη περιοχή του σημερινού υδροβιότοπου του Αγίου Μάμαντα όπου, σύμφωνα με όσα λέει ο Πλάτων στο Συμπόσιο, διακρίθηκε ο Αλκιβιάδης, ο οποίος μάλιστα τραυματίστηκε και σώθηκε από το Σωκράτη, που μετείχε επίσης στην εκστρατεία των Αθηναίων. Ταφικά ευρήματα της ελληνιστικής εποχής έχουν ανασκαφεί μεταξύ των περιοχών Παλιοχαίρωνα, Πόρτες και Γκρέμια του Αγίου Μάμαντος.

Από την άλλη πλευρά του Αγίου Μάμαντος η σημαντική πόλη της Ολύνθου μέλος και αυτή της Α΄ Αθηναϊκής συμμαχίας του 5ου π.Χ. αιώνα και ηγέτιδα πόλη του κοινού των Χαλκιδέων διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην περιοχή μέχρι το 348 π.Χ., όταν την κατέλαβε και κατέστρεψε εκ θεμελίων ο Φίλιππος Β΄. Λέγεται, χωρίς να μπορεί να επιβεβαιωθεί, ότι οι κάτοικοι της Ολύνθου μετά την καταστροφή της από το Φίλιππο μετοίκησαν στην «Ολυνθία περιοχή», δηλαδή στην ευρύτερη περιοχή του Αγίου Μάμαντος.

Από το 168 π.Χ. αρχίζει για τη Μακεδονία η ρωμαϊκή περίοδος. Η περιοχή του σημερινού Άγιου Μάμαντα ανήκε στην Ρωμαϊκή Αποικία Colonia Iulia Augusta Cassandrensis που είχε υπό τον έλεγχό της μία πολύ εκτεταμένη περιοχή (territorium) που περιελάμβανε όλη τη χερσόνησο της Παλλήνης, βόρεια έφτανε έως το Χολομώντα, δυτικά ως τα Νέα Σύλλατα και ανατολικά έως τη Νικήτη. Ο πληθυσμός ήταν μικτός από Ρωμαίους αποίκους, Έλληνες – κυρίως Μακεδόνες – καθώς και Θράκες, απελεύθερους και δούλους.

Όπως έχουμε ήδη αναφέρει η δεύτερη χαρακτηριστική κορυφή της Τούμπας του Αγίου Μάμαντος δε σχηματίστηκε κατά τους προϊστορικούς χρόνους αλλά κατά τη βυζαντινή περίοδο και πιθανόν να αποτελεί την αρχική κοιτίδα του βυζαντινού χωριού του Αγίου Μάμαντα. Η πρώτη γνωστή αναφορά του χωριού του Αγίου Μάμαντα γίνεται σε έγγραφο της μονής Ιβήρων του έτους 1047 την εποχή δηλαδή του Κωνσταντίνου Θ΄ του Μονομάχου και στη συνέχεια το 1094 επί Αλεξίου Α΄ Κομνηνού.

Την εποχή αυτή αρχίζουν να πληθαίνουν οι αναφορές στο βυζαντινό χωριό του Αγίου Μάμαντος. Αναφέρεται τα έτη 1283 και 1292 σε χρυσόβουλο λόγο του Ανδρονίκου Β΄ Παλαιολόγου όπου έχουμε την πρώτη αναφορά στο μετόχι του Αγίου Μάμαντος που ανήκει στη μονή Βατοπεδίου, αναφέρεται μάλιστα ως «παλαιό» γεγονός που μας οδηγεί χρονικά στην ανάκτηση της Μακεδονίας από τους Αυτοκράτορες της Νίκαιας στη δεκαετία του 1250. Η «καθέδρα» του μετοχίου βρισκόταν στη θέση του σημερινού Γεωργικού Σταθμού και ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο. Μάλιστα γύρω στα 1300/1301, όπως αναφέρεται σε χρυσόβουλο λόγο του Ανδρονίκου Γ΄ Παλαιολόγου του 1329, οι μοναχοί έκτισαν Πύργο στο μετόχι ο οποίος καταστράφηκε στις αρχές του 19ου αιώνα.

Σε έγγραφο του έτους 1346 αναφέρεται ότι το χωριό είχε παραχωρηθεί πριν απ’ αυτή τη χρονολογία, επί βασιλείας του Ανδρονίκου Β΄ Παλαιολόγου (1282-1328) ίσως τη δεκαετία του 1320, σε «Βαρβαρηνούς» στρατιώτες. Οι στρατιώτες αυτοί, κατά τον βυζαντινολόγο Νικόλαο Οικονομίδη, ήταν Βέρβεροι, το πιθανότερο όμως είναι ότι πρόκειται για στρατιώτες ταταρικής καταγωγής που είχαν κατακλύσει τις περιοχές της Μακεδονίας και Θράκης κατά τον 14ο αιώνα. Στους στρατιώτες αυτούς παραχωρήθηκε το χωριό του Αγίου Μάμαντος ως συλλογική στρατιωτική πρόνοια, δεν μπορούσαν δηλαδή να το μεταβιβάσουν στους κληρονόμους τους και το κατείχαν για όσο καιρό προσέφεραν τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες στο βυζαντινό αυτοκράτορα. Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι οι «Βαρβαρηνοί» στρατιώτες διέμεναν μόνιμα στον Άγιο Μάμαντα είναι όμως το πιο λογικό να διαβιούσαν στο χωριό, να έφεραν τις οικογένειες τους ή να δημιούργησαν νέες με ντόπιες συζύγους εκτελώντας παράλληλα τα στρατιωτικά τους καθήκοντα. Τέλος χάνοντας την πρόνοιά τους στα 1346 εξαιτίας της σερβικής κατάκτησης, και θέλοντας να ζήσουν εν ηρεμία ίσως έγιναν πάροικοι της μονής Βατοπεδίου.

Το 1346 ο κράλης της Σερβίας Στέφανος Δουσάν, που είχε καταλάβει την περιοχή της Χαλκιδικής, παραχωρεί όλο το χωριό, που είχε ως προκατόχους τους «Βαρβαρηνούς» στρατιώτες, στην μονή Βατοπεδίου. Με τον χρυσόβουλο λόγο του Στέφανου Δουσάν η μονή, πλην των κτημάτων που κατέχει, ευεργετείται: « εις τελείαν και αναφαίρετον δεσποτεία και κυριότητα το περί την Καλαμαρίαν ευρισκόμενον χωρίον, το καλούμενον ο Άγιος Μάμας μετά πάσης της νομής και της περιοχής αυτού και ων είχε δικαίων και προνομίων, ως προκατείχον τούτο οι Βαρβαρηνοί στρατιώται και οι προ αυτών κατέχοντες το τοιούτον χωρίον». Στα 1357- 58 η μονή Βατοπεδίου, που έχει λάβει, όπως είπαμε, τα εδάφη των «Βαρβαρηνών» στρατιωτών στο χωριό, ανοικοδομεί κάστρο στην περιοχή του Αγίου Μάμαντος. Το κάστρο αυτό πιθανό να αποτέλεσε το βασικό πυρήνα του κτιριακού συγκροτήματος του μετέπειτα τσιφλικιού του Μιχαήλ Βέη και να βρισκόταν στο ύψωμα όπου σήμερα βρίσκεται το κονάκι.

Κατά τα τέλη του 15ου αιώνα ο Άγιος Μάμας ανήκει διοικητικά στον καζά Θεσσαλονίκης και σε οθωμανικό τεφτέρι της ίδιας εποχής αναφέρεται πρώτος στο ζεαμέτι (τιμάριο) του Defterdar Murad Bey, που πέρασε σ’ αυτόν από τον Mehmed Bey γιο του Turhan Bey.

Στο χωριό καταγράφονται 62 σπίτια, 3 άγαμοι και 11 χήρες. Επίσης υπάρχει και μία γεωργική περιοχή (mezra ‘a) με την ονομασία καρκάρα, χωρίς κατοίκους, που υπάγεται στον Άγιο Μάμα. Στο ίδιο τεφτέρι αναφέρεται, εκτός από το χωριό, και μία γεωργική περιοχή (mezra ‘a) με το όνομα Άγιος Μάμας που είναι κενή και μη καταγεγραμμένη, κατά πάσα πιθανότητα η περιοχή αυτή είναι το μετόχι της μονής Βατοπεδίου στον Αγίο Μάμαντα.Από τα τέλη του 17ου αιώνα, κατά πάσα πιθανότητα και το 18ο αιώνα, ο Άγιος Μάμας μαζί με αρκετά χωριά της Χαλκιδικής και του Λαγκαδά (συνολικά 14 χωριά), γνωστά με το όνομα Χάσια ή Χασικοχώρια, ανήκε στο Χάσι του Λόγγου, του οποίου τα έσοδα καρπωνόταν ο εκάστοτε μαύρος Αρχιευνούχος του χαρεμιού του Σουλτάνου ( Kizlar- Agasi). Μάλιστα σε χάρτη του Βορείου Αιγαίου του Β. Μ. Κορονέλλι του έτους 1696 ο κόλπος του Τορωναίου ονομάζεται κόλπος του Αγίου Μάμαντος και το χωριό τοποθετείται στο μυχό του κόλπου.

Στα 1821 η Χαλκιδική έλαβε μέρος στην ελληνική επανάσταση υπό την ηγεσία του Εμμανουήλ Παπά. Η ευρύτερη περιοχή του Αγίου Μάμαντος αποτέλεσε κέντρο των τουρκικών επιχειρήσεων εναντίον των υπερασπιστών της Κασσάνδρας. Το καλοκαίρι του 1821 ο Αχμέτ Μπέη και λίγες μέρες αργότερα ο Γιουσούφ Μπέη από το στρατόπεδό τους στο Μυριόφυτο και τον Άγιο Μάμα εφορμούν κατά της Κασσάνδρας. Στις 18 Αυγούστου του 1821 ένα τμήμα 700 Ελλήνων πολεμιστών αποβιβάζεται στον Άγιο Μάμαντα, επιτίθεται εναντίον των Τούρκων και σκοτώνει περισσότερους από 300. Η επανάσταση έληξε με το ολοκαύτωμα της Κασσάνδρας από τον πασά Μεχμέτ Εμίν το Νοέμβριο του 1821. Στην περιοχή του Αγίου Μάμαντος έγιναν σφοδρές συγκρούσεις με απώλειες και από τις δύο πλευρές. Το χωριό καταστράφηκε ολοσχερώς οι κάτοικοι του το εγκατέλειψαν και όσοι επέστρεψαν βρίσκονταν σε τέτοια ένδεια, ώστε τους απάλλαξαν από τους φόρους του έτους 1822 και τους έδωσαν ζώα και σπόρο. Σύμφωνα με την αφήγηση του αυτόπτη με τα γεγονότα του 1821 μάρτυρα Γερο-Αργυρού ακόμη και μετά από χρόνια οι κάτοικοι του χωριού ανακάλυπταν στον κάμπο και στα βούρλα του τσαϊριού ανθρώπινα οστά. Η ονομασία της τοποθεσίας «Βρωμαλκής» (αλυκή που βρωμάει),στα σύνορα με τη σημερινή Νέα Ποτίδαια, από την πλευρά του Θερμαϊκού κόλπου, κατά την παράδοση, οφείλεται στην δυσοσμία που ανέδιδαν τα πτώματα της μάχης που διεξήχθη εκεί στα 1821.

Στην επανάσταση του 1854 και πάλι στην περιοχή του Αγίου Μάμαντος είναι καταγεγραμμένη μία σύγκρουση ανάμεσα στους έλληνες του Δημήτριου (Τσάμη) Καρατάσου και τους Τούρκους.Σε μια οθωμανική καταγραφή των χωριών του καζά Θεσσαλονίκης του 1861 – 1862 ο Άγιος Μάμας ανήκε στο ναχιγιέ της Καλαμαριάς και αποτελεί τσιφλίκι με 70 χριστιανικά σπίτια και ένα μουσουλμανικό, ενώ το 1886 έχει 83 οικογένειες.

Ήδη από τη δεκαετία του 1860 το τσιφλίκι του Αγίου Μάμαντα είχε περιέλθει στη κατοχή με αγορά του Σερραίου χριστιανού ορθόδοξου μεγαλέμπορα Μιχαήλ Βέη, προκρίτου της Θεσσαλονίκης ο οποίος διέμενε στη Θεσσαλονίκη.Στη συνέχεια το τσιφλίκι πέρασε στην κατοχή του γιου του Νικόλαου που διέμενε επίσης με τη σύζυγο του Αικατερίνη και τα παιδιά του Μιχαήλ και Αλέξανδρο στη Θεσσαλονίκη. Κολίγοι χωρίς δική τους περιουσία καλλιεργούσαν τα κτήματα του Βέη ως ημισιαστές πληρώνοντας επιπλέον και το φόρο της δεκάτης στο οθωμανικό κράτος αλλά και ενοίκιο για το σπίτι που έμεναν, το αμπέλι που καλλιεργούσαν και για το δικαίωμα βοσκής των ζώων τους στο Βέη.

Στο μετόχι σώζεται το κτήριο του «Διοικητηρίου» και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου κτισμένη το 1907.Ο πύργος και τα τείχη καταστράφηκαν τον 19ο αιώνα.

Στο χωριό του Αγίου Μάμαντα δεν υπήρχε κοινότητα επί τουρκοκρατίας και αρμόδιος για τα κοινοτικά ζητήματα ήταν ο Μουχτάρης της γειτονικής Πορταριάς. Για πρώτη φορά λειτούργησε δημοτικό σχολείο το σχολικό έτος 1903- 1904 με 10 μαθητές τους οποίους δίδασκε ο δημοδιδάσκαλος Ιωάννης Συρόπουλος με ετήσιο μισθό 7 οθωμανικές λίρες. Το σχολείο στεγαζόταν στο «Μαγαζείον», στο χώρο που βρίσκεται σήμερα το κοινοτικό κατάστημα, το οποίο ανήκε στο Βέη και το παραχώρησε ως δωρεά αποκλειστικά για τη λειτουργία σχολείου το 1924, μετά την απελευθέρωση.

Από το 1918 έως το 1926 ο Άγιος Μάμας αποτελούσε συνοικισμό που ανήκε στη γειτονική κοινότητα της Πορταριάς (ΦΕΚ Α 152/1918) μαζί με τα χωριά Καρκάρα, Μυριόφυτο, Βρομώσυρτα, Καρά-Τεπέ, Σουφλάρ, Εμερτζελή, Μαριανά και Πάζαλο.Ο Άγιος Μάμας έγινε ανεξάρτητη κοινότητα στα 1926 και οι πρώτες κοινοτικές εκλογές έγιναν τον Αύγουστο του 1927 με πρώτο πρόεδρο το Μαργαρίτη Πλατσά. Πρώτος γραμματέας της κοινότητας ανέλαβε ο Γεώργιος Μουχτιδίωτης. Το πρώτο κοινοτικό γραφείο λειτούργησε το 1926 στο κτήριο του «Μαγαζείου» και συστεγαζόταν με το δημοτικό σχολείο μέχρι το 1935.

Οι αδερφοί Μιχαήλ και Αλέξανδρος Βέη συνέχιζαν να κατέχουν το τσιφλίκι, διέμεναν στο κονάκι, οικία που αποτελεί δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ου αιώνα και έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Στις 08-05-1928 με την υπ’ αριθμ. 238693 απόφαση του Υπ. Γεωργίας ολόκληρο το τσιφλίκι κηρύχθηκε απαλλοτριωτέο. Το 1930 απαλλοτριώνεται οριστικά και εξ ολοκλήρου και το μετόχι της μονής Βατοπεδίου (4.000 στρέμματα) στον Άγιο Μάμαντα από το δημόσιο.

Σήμερα ο Άγιος Μάμας είναι ένας μεγάλος οικισμός και έδρα του ομώνυμου Δημοτικού διαμερίσματος στο Δήμο Προποντίδας του νομού Χαλκιδικής. H απόστασή του από τη Θεσσαλονίκη είναι 70 χιλιόμετρα. Αριθμεί περίπου 1.030 κατοίκους με κύρια ασχολία την καλλιέργεια βρώσιμης ελιάς και τις τουριστικές επιχειρήσεις.Την παραλία του την επισκέπτονται κάθε χρόνο πολλοί επισκέπτες.

«Σημειώσεις από την μελέτη του Δημήτριου Κουρμπέτη

«Το χωριό Άγιος Μάμας Χαλκιδικής»