Η Σχολή Τεχνών κι Επαγγελμάτων Χαμιδιέ, ή αλλιώς Ισλαχανέ της Θεσσαλονίκης, ή αλλιώς Πολυτεχνείο Μιδάτ Πασά, βρισκόταν στο ανατολικό άκρο της σημερινής οδού Αγίου Δημητρίου, μεταξύ των οδών Αποστόλου Παύλου και Ελένης Ζωγράφου, στο μέσο περίπου των ανατολικών τειχών της πόλης, κοντά στη Νέα Χρυσή Πύλη.

Πρόκειται για το πρώτο συγκρότημα ορφανοτροφείου - τεχνικής σχολής της πόλης και χτίστηκε κατά την τελευταία περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας στη Θεσσαλονίκη, ενδεικτικό παράδειγμα των μεταρρυθμίσεων που επιχείρησε η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά την περίοδο του Τανζιμάτ (1839-1876), αλλά και των ευρύτερων εκσυγχρονιστικών εκπαιδευτικών τάσεων της εποχής. Το συγκρότημα απαρτίζονταν από τέσσερις κτιριακές ενότητες, τρεις από τις οποίες είχαν οικοδομηθεί εντός των ανατολικών τειχών της πόλης και μία εκτός.

Το κτήριο του Πολυχώρου Πολιτισμού Ισλαχανέ κατασκευάστηκε το 1903 και αποτελούσε τμήμα του οθωμανικού ορφανοτροφείου Ισλαχανέ, το οποίο ιδρύθηκε το 1874 από τη μουσουλμανική κοινότητα της πόλης, για ορφανά αγόρια κάθε θρησκείας.

Ο όρος Ισλαχανέ αποτελούσε έναν νεολογισμό της εποχής και ήταν μία σύνθετη λέξη: αποτελούνταν από την αραβικής ρίζας λέξη islā που σήμαινε τακτοποίηση, αποκατάσταση και –hane που σήμαινε σπίτι. Το Ισλαχανέ ήταν ένα «Σπίτι Αποκατάστασης» για ορφανά και άπορα παιδιά.

Η συστηματική τεχνική εκπαίδευση
Η ιδέα της τεχνικής εκπαίδευσης, ως οργανωμένου κρατικού θεσμού, εισάγεται στο δυτικό κόσμο στις αρχές του 19ου αιώνα...

Μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης και την Ανταλλαγή Πληθυσμών το κτίριο των εργαστηρίων της Σχολής Επαγγελμάτων και Τεχνών,καθώς και τα υπόλοιπα κτίρια του συγκροτήματος. περιέρχονται στην ιδιοκτησία της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου (Γραφείο Ανταλλαξίμων).

Στη Σχολή λειτουργούσε ξυλουργείο, μηχανουργείο, χυτήριο και σιδηρουργείο όπου φοιτούσαν ορφανά παιδιά.

Με την απελευθέρωση της πόλης το κτήριο περιήλθε στο Δημόσιο, το οποίο από το 1920 και μετά το εκμίσθωνε σε ιδιώτες προκειμένου να στεγαστούν βιοτεχνικές χρήσεις, ανάλογες με τα αρχικά εργαστήρια που υπήρχαν στη Σχολή.

Το 1992 το κτήριο χαρακτηρίστηκε από το ΥΠ.ΠΟ.Α. ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού του.

Το 2011, το έργο της αποκατάστασης και επανάχρησης του μνημείου ως Πολυχώρος Πολιτισμού εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Μακεδονία-Θράκη" του ΕΣΠΑ 2007-2013 και ολοκληρώθηκε το 2015.

Σήμερα, ο Πολυχώρος Ισλαχανέ αποτελεί σημείο αναφοράς και πόλο έλξης για την τοπική κοινωνία και την ευρύτερη περιοχή.

Διαθέτει μια μόνιμη πολυμεσική έκθεση που αφορά στην ιστορία του κτηρίου και της ευρύτερης ιστορικής γειτονιάς των ανατολικών τειχών της πόλης. Μέσα από αρχειακές φωτογραφίες, ερμηνευτικά κείμενα, ψηφιακές εφαρμογές και προβολές προφορικών μαρτυριών και ταινιών τεκμηρίωσης, ο επισκέπτης ανατρέχει στην ιστορία της περιοχής από την τελευταία οθωμανική περίοδο της πόλης, έως τα νεώτερα χρόνια.

Επιπλέον, διοργανώνει περιοδικές εκθέσεις, πολιτιστικές εκδηλώσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία και φιλοξενεί μουσικά, θεατρικά, επιστημονικά δρώμενα σε συνεργασία με άλλους φορείς της πόλης.

Ο Πολυχώρος Πολιτισμού Ισλαχανέ είναι ανοιχτός για το κοινό:

Δευτέρα - Παρασκευή: 10.00- 14.00 Τετάρτη: 10.00-20.00. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με την αρμόδια Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας στα τηλέφωνα: 2310.206.910 - 2310.213.800 - fax 2310.215.298

"Ισλαχανές": προφορικές μαρτυρίες για μια ξεχασμένη γειτονιά

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων που για το 2020 είχε ως θέμα "Μουσεία για την Ισότητα : Ποικιλομορφία και Κοινωνική Συνοχή " και γιορτάστηκε με ψηφιακές δράσεις, ο Πολυχώρος Πολιτισμού Ισλαχανέ της πρώην Σχολής Τεχνών κι Επαγγελμάτων Χαμιδιέ δημιούργησε και ανάρτησε μία σειρά από σύντομα βίντεο από προφορικές μαρτυρίες. Οι μαρτυρίες συλλέχθηκαν, ως επί στο πλείστον, με αφορμή το ανοιχτό κάλεσμα που διοργάνωσε ο Πολυχώρος για τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων 2019 για συλλογή υλικών και άυλων τεκμηρίων που αφορούσαν τη γειτονιά του Ισλαχανέ.

Το κτήριο του Πολυχώρου Ισλαχανέ κουβαλά μια συνεχή ιστορία για περισσότερα από 100 χρόνια και φιλοδοξεί να την αναδεικνύει.Η υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά της τοπικής ιστορίας αποτελεί οφειλή και όφελος για μας, να καταγραφεί και να τη μοιραζόμαστε μαζί σας.

Το πρώτο κτήριο του Ισλαχανέ χτίστηκε το 1874 και αποτελούσε τους κοιτώνες του οθωμανικού Ορφανοτροφείου –Τεχνικού σχολείου. Για μικρό χρονικό διάστημα στέγασε το Νοσοκομείο της Ερυθράς Ημισελήνου (1877-78, στη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου), ενώ μετά το 1923 και την Ανταλλαγή των Πληθυσμών στέγασε οικογένειες προσφύγων.

Είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο, ΕΔΩ

Η Ευτέρπη Μαρκή μας αφηγείται την ιστορία του πατέρα της από την Πάνορμο της Προποντίδας: μαθητεία στην Πόλη, εργασία σε ορυχεία, άφιξη στη Σμύρνη με τον ελληνικό στρατό, διαφυγή με βάρκα στη Χίο κι από κει στη Θεσσαλονίκη. "Παλιοπρόσφυγες, που θα σας δώσω και τηγάνι" η υποδοχή της οικογένειας όταν έφτασε στη Ραιδεστό. Μητέρα ντόπια, πατέρας πρόσφυγας, μας περιγράφει δύο διαφορετικές κοσμοαντιλήψεις. Τέλος, μας αφηγείται, τις αναμνήσεις της από την περιοχή του Ισλαχανέ, ως αρχαιολόγος του Υπουργείου Πολιτισμού: η διάνοιξη της οδού Ολυμπιάδος και το δικαστήριο παρωδία καθώς και η γριά καντηλανάφτισσα, ίσως η τελευταία κάτοικος στα κτίρια του Ισλαχανέ...

"Παλιοπρόσφυγες", η καντηλανάφτισσα του Ισλαχανέ και η διάνοιξη της Ολυμπιάδος