Ιστορικά στοιχεία
Η ανοικοδόμηση του κτηρίου του Τελωνείου εξαγγέλθηκε το 1909 και ο θεμέλιος λίθος τέθηκε τον Αύγουστο του 1910 από τον υπουργό οικονομικών Djavid Bey.
Η κατασκευή του πραγματοποιήθηκε σε χρονική περίοδο γενικότερων ανακατατάξεων και διευθετήσεων στον χώρο του λιμανιού, που περιελάμβαναν τη διεύρυνση των
κρηπιδωμάτων, την εκβάθυνση του λιμανιού, την κατασκευή δύο προβλήτων και ενός κυματοθραύστη, καθώς και την κατασκευή αποθηκών και τελωνείων. Για τη
χρηματοδότηση του έργου ανοίχτηκε πίστωση 60.000 λιρών Τουρκίας από τη Οθωμανική Υπηρεσία Διαχείρισης Έμμεσων Φόρων (Administration des contributions indirectes).

Τη μειοδοτική δημοπρασία του έργου κέρδισε ο μηχανικός Ελί Μοδιάνο, ο οποίος και το κατασκεύασε. Υπήρχε η άποψη ότι το κτήριο κατασκευάστηκε από τον Μοδιάνο σύμφωνα
με σχέδια του αρχιτέκτονα Φρεϋσσάν, η οποία όμως δεν είναι σωστή. Το κτήριο κατασκευάστηκε σύμφωνα με σχέδια του αρχιτέκτονα Alexandre Vallaury. Η στατική μελέτη
του κτηρίου εκπονήθηκε από το τεχνικό γραφείο του François Hennebique (Bureau technique central des betons armes systeme Hennebique).

Αρχιτεκτονικά συμπεράσματα
Το κτήριο του τελωνείου Θεσσαλονίκης είναι ένα δημόσιο κτήριο προβολής που ανεγέρθηκε από την Οθωμανική Διοίκηση στην
εποχή της προσπάθειας εκδυτικισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όπως και στα περισσότερα κτήρια αυτής της περιόδου, ακολουθούνται τα γαλλο-δυτικά πρότυπα της εποχής. Τόσο ο αρχιτέκτονας, όσο και ο πολιτικός μηχανικός, αλλά και ο κατασκευαστής, ήταν Γάλλοι ή είχαν σπουδάσει στη
Γαλλία. Με αυτά τα δεδομένα, θα λέγαμε πως πρόκειται για ένα κτήριο καθαρά γαλλικής κουλτούρας και τεχνοτροπίας (στυλ), χωρίς τοπικές επιρροές. Εξ άλλου, η συγκεκριμένη
τεχνοτροπία αποτελούσε την εποχή εκείνη ένα διεθνές πρότυπο, με βάση το οποίο κατασκευάζονταν κτήρια σε όλο τον κόσμο. Το τελωνείο της Θεσσαλονίκης αποτελεί μια
απλοποιημένη εκδοχή του αντίστοιχου κτηρίου της Κωνσταντινούπολης.
Τέλος, να σημειώσουμε πως γενικά θεωρείται ότι το κτήριο του τελωνείου είναι το πρώτο που κατασκευάστηκε στη Θεσσαλονίκη από οπλισμένο σκυρόδεμα. Ωστόσο, σύμφωνα με
νεώτερα στοιχεία, πιθανώς να υπήρξε στην οδό Σαλαμίνος κτήριο που σήμερα έχει κατεδαφιστεί, και το οποίο ήταν προγενέστερο του τελωνείου, με σκελετό από οπλισμένο
σκυρόδεμα και έτος κατασκευής το 1905.

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟΥ ΚΤΗΡΙΟΥ ΤΕΛΩΝΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΕ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ
ΕΝΤΑΞΗ ΗΛΕΚΤΡΟΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ - ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΣΕ ΚΤΗΡΙΟ ΧΑΜΗΛΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Καρνούτσος Δημήτρης
Μηχανολόγος Μηχανικός

Επιβλέπων καθηγητής:
Θωμάς Ξένος

απθ μελετη παλιου τελωνείου

Επανάχρηση του παλαιού Τελωνείου στον λιμένα της Θεσσαλονίκης: γεφυρώνοντας την ιστορία με την καινοτομία
Reuse of the old customs in the port of Thessaloniki: bridging the gap between the history and innovation
Συγγραφείς: Δεληβοριά Αναστασία Παναγιώτη, Φελέκη Ευθυμία Λάζαρου
Σχολή/Τμήμα: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Γλώσσα: Ελληνικά
Ημ/νία έκδοσης: 2021
Περίληψη: Η εν λόγω διπλωματική εργασία αποτελεί μια πρόταση για αποκατάσταση και επανάχρηση του κτιρίου του παλαιού Τελωνείου στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Στόχος της εργασίας είναι τόσο η ανάδειξη της ιστορικής σημασίας του κτιρίου ως κομμάτι της πολιτισμικής κληρονομιάς της πόλης, αλλά και η πρόσδοση νέων χρήσεων που θα αναδείξουν αυτήν ακριβώς την ιστορική αξία του κτιρίου.Το κτίριο του παλαιού Τελωνείου βρίσκεται στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, ανάμεσα στην Α’ και την Β’ προβλήτα, στην απόληξη της οδού Σαλαμίνος. Η θέση αυτή αποτελεί κομβικό σημείο για την πόλη μιας και αποτελεί την απόληξη του ιστορικού κέντρου, αλλά και την αρχή και το τέρμα της μεγάλης γραμμικής παραλιακής ζώνης. Στη συνέχεια, γίνεται μια ιστορική αναδρομή τόσο της περιοχής του λιμανιού, όσο και του ίδιου του κτιρίου από την ανέγερσή του (1910), έως και σήμερα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα τυπολογικά χαρακτηριστικά του, με σημαντικότερο την επιμήκη κάτοψή του. Σημαντικότερα μορφολογικά στοιχεία είναι ο ανάγλυφος διάκοσμος των όψεων, καθώς και οι κεραμικές φολίδες της στέγης. Η κατασκευαστική δομή του κτιρίου είναι από τα σημαντικότερα στοιχεία, καθώς αποτελεί το πρώτο κτίριο που χτίστηκε αποκλειστικά από οπλισμένο σκυρόδεμα στην Ελλάδα, και το πρώτο στην Θεσσαλονίκη που χτίστηκε με βάση το σύστημα Hennebique. Το κτίριο σήμερα βρίσκεται σε εγκατάλειψη, με μόνη ενεργή λειτουργεία τον επιβατικό σταθμό, στην ανατολική πτέρυγα. Σημαντικές φθορές εντοπίζονται τόσο σε επίπεδο όψεων, όσο και στον στατικό φορέα. Η πρόταση μας έχει ως κύριους άξονες την γραμμικότητα, την συμμετρία, την δημιουργία καλύτερων φωτιστικών συνθηκών, και τον σεβασμό προς το στατικό φορέα. Η πρόταση για νέες χρήσεις που προέκυψε περιλαβάνει: ένα επιχειρηματικο κέντρο με start up επιχειρήσεις βασισμένες στο μοντέλο της μπλε οικονομίας,την στέγαση των δραστηριοτήτων ενός προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών σχετικό με την ναυτιλία και κάποιες λειτουργίες ανοιχτές προς το κοινό, όπως μια έκθεση, καφέ κ.α. Έτσι, δημιουργήθηκαν νέα αίθρια στις πτέρυγες, με αφαίρεση τμήματος της πλάκας, με σκοπό την εξυπηρέτηση των νέων χρήσεων. Στα σημεία που καθαιρείται ο στατικός φορέας, τοποθετείται νέος μεταλλικός σκελετός. Οι επιμέρους χρήσεις στεγάζονται σε ορθογωνικούς όγκους, που “κουμπώνουν” στον κάνναβο του κτιρίου. Επιπλέον, τοποθετούνται τέσσερις νέοι όγκοι,στο δώμα των πτερυγών, με κεραμικό κέλυφος (σε αρμονία με τις κεραμικές φολίδες της στέγης), οι οποίοι στεγάζουν συμπληρωματικές χρήσεις του κτιρίου. Τέλος, γίνεται μία πρόταση για την διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου, η οποία περιλαμβάνει την δημιουργία ενός αστικού πάρκου προς την πλευρά της πόλης, και δύο νέες προβλήτες από την πλευρά της θάλασσας, καθώς και η διαμόρφωση μίας διαδρομής στην β’ προβλήτα. Ο σχεδιασμός των νέων χαράξεων ακολουθεί την λογική του κτιρίου, αλλά και των νέων επεμβάσεων. Στόχος είναι η μετατροπή του κτιρίου, σε ένα κέντρο επιχειρηματικής δραστηριότητας και καινοτομίας που παρόλα αυτά παραμένει και ανοιχτό προς το κοινό της πόλης, δίνοντας μια νέα πνοή ζωής στην πόλη.
This diploma thesis is a proposition for the reuse of the old customs in the port of Thessaloniki. The aim of this project is not only the promotion of the building’s historic value as part of the city’s cultural heritage but also to propose new uses that will go along and promote this historic value. The old customs building is located in the port of Thessaloniki, between the A and B docks, at the end of “Salaminos” street. This is a vital spot for the city since it is the ending of the historic center of the city and the beginning of the long linear coastal zone. After that, in the project, there is a section about the history of the port and also the building itself, from the day of its construction (1910), until today. A very interesting element of the building is its typology, especially its long linear ground plan. The building’s morphology is of equal interest, particularly the sculpted decorations on its facades and the ceramic scales on the roof. One of the most fascinating elements of the customs office, however, is its constructional analysis, since it is the first building to have been built completely with reinforced concrete in Greece, and the first in the city to have been built with the Hennebique system. Unfortunately, the building is abandoned today, hosting only the use of the passenger station in its eastern wing. Most of the damages appear on its facades and inside, on the static load carrier of building. The main guidelines of this proposition are the linear ground plans of the building, symmetry, the creation of better lighting conditions inside the building and respecting its structure. The new uses that occurred entail a business center with start-up companies based on the Blue Economy model, the housing of the activities needed for a master’s program about nautical studies and some open functions, such as an exhibition , café etc. In order to house these uses, patios were designed in the two wings of the building, with the removal of parts of the slab. Wherever the static load carrier is removed, another new metal one comes to replace it. The sub-uses are housed in cuboid spaces that seem to “fit” inside the grid of columns and beams. Moreover, four new volumes are designed on the roof of the wings. These volumes have ceramic exterior, in harmony with the ceramic scales of the historic roof, and they house supplementary uses. Finally, the project includes a design proposition for the surrounding space, which entails the creation of an urban park on the north side and two new docks on the sea side, along with a linear path on the B dock. The design of those spaces follows the linearity of the building but also the typology of its new designs. Our goal is the transformation of the building into a center of business activities and innovation , which, at the same time, remains open to the public, giving the city of Thessaloniki a fresh breath.

Επιβλέπων: Δούση, Μαρία
Συμβουλευτική Επιτροπή: Αρακαδάκη, Μαρία
Χρυσαφίδης, Ευάγγελος
Φράγκος, Δημήτριος

DELIVORIA_ANASTASIA_FELEKI_EFTHIMIA_DIPLOMATIKI_A4

DELIVORIA_ANASTASIA_FELEKI_EFTHIMIA_DIPLOMATIKI_A3

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Το 1909 ξεκίνησε η κατασκευή του νέου κτιρίου του Τελωνείου τα σχέδια του οποίου είχαν ανατεθεί σ’ ένα νέο μηχανικό με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη και σπουδές στη Γαλλία, τον Ελί Μοδιάνο. Το κτίριο ολοκληρώθηκε μέχρι το 1912. Είναι ένα μοναδικό μνημείο της Θεσσαλονίκης τόσο για το μήκος του των 200μ, και την έκτασή του των 12000τ.μ. όσο και λόγω της κατασκευής του που αποτελεί πρωτοπορία για τα κτίρια της πόλης του 20ού αιώνα καθώς είναι κατασκευασμένο με σκελετό από οπλισμένο σκυρόδεμα. Την στατική μελέτη του κτιρίου εκπόνησε το Τεχνικό Γραφείο Hennebique , που κατείχε την πατέντα κατασκευής έργων από οπλισμένο σκυρόδεμα. Η μορφολογία του κτιρίου παραπέμπει στο νέο-αναγεννησιακό στυλ, σύμφωνα με το οποίο έχουν κτιστεί και τα αντίστοιχα κτίρια στην Αλεξάνδρεια, την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη.

Τμήμα του κτιρίου του παλιού Τελωνείου χρησιμοποιείται σήμερα ως επιβατικός σταθμός για τη θαλάσσια συγκοινωνία ενώ αναμένεται η συνολική του αποκατάσταση. Μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος (1912), η ελληνική κυβέρνηση προώθησε τη δημιουργία της Ελευθέρας Ζώνης (1914) και την εφαρμογή ενός σχεδίου επέκτασης για την ανάπτυξη του λιμένα. Αυτό έλαβε χώρα σε δύο φάσεις (1925- 1930 και 1960-σήμερα). Παραπλεύρως της Ελευθέρας Ζώνης λειτούργησε από το 1929 και η Γιουγκοσλαβική Ελευθέρα Ζώνη. Ουσιαστικά η πρώτη φάση ανάπτυξης του νέου σύγχρονου Λιμένα της Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε το 1930 οπότε δημιουργείται το Λιμενικό Ταμείο Θεσσαλονίκης το οποίο διαδέχθηκε την αρχική Εταιρεία Εκμετάλλευσης. Οι Λιμενικές εγκαταστάσεις καταλήφθηκαν από τους Γερμανούς το 1941. Με τους βομβαρδισμούς του Λιμένα από τους συμμάχους το 1944 και τις ανατινάξεις που προκλήθηκαν από τα στρατεύματα κατοχής κατά την υποχώρησή τους, καταστράφηκαν οι Λιμενικές εγκαταστάσεις κατά το 80% της έκτασής τους. Το 1953 συγχωνεύθηκαν οι δύο Οργανισμοί σε έναν με την επωνυμία Ελευθέρα Ζώνη και Λιμήν Θεσσαλονίκης. Το 1970 δημιουργήθηκε ο Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης, ο οποίος ανέλαβε το σύνολο της διαχείρισης του Λιμανιού.

Σημαντικό ρόλο στην ιστορία και την πορεία του Λιμένα της Θεσσαλονίκης έχει η Ελυθέρα Ζώνη του. Η Ελευθέρα Ζώνη χρησιμοποιείται προκειμένου να διευκολυνθεί το εξωτερικό εμπόριο και να δοθούν κίνητρα για συγκέντρωση και διανομή εμπορευμάτων, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη του διαμετακομιστικού εμπορίου. Η διευκόλυνση αυτή συνίσταται στη μη επιβάρυνση των εισερχομένων από το εξωτερικό εμπορευμάτων με δασμούς και φόρους. Η Ελεύθερη Ζώνη του Λιμένα Θεσσαλονίκης καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της εδαφικής έκτασης αυτού, είναι περιφραγμένη και αποτελεί τελωνειακά ουδέτερο έδαφος. Στο χώρο αυτό τα εισαγόμενα προϊόντα – εμπορεύματα, τα οποία προορίζονται για επανεξαγωγή, είναι ελεύθερα από δασμούς ή τέλη και διαδικασίες. Η Ε.Ζ. Θεσσαλονίκης λειτούργησε με πρότυπο την Ε.Ζ. της Τεργέστης.

Κατά την περίοδο 1926 και 1928 εκτελέστηκαν διάφορα έργα υποδομής, όπως η κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών, η ανέγερση κτιρίων αποθηκών, η εγκατάσταση πλήρους δικτύου υδροδότησης για την πυρασφάλεια, η επέκταση του φωτισμού, η ανέγερση του κτιρίου των σταύλων. Ένα από τα μεγαλύτερα έργα αποτέλεσε η κατασκευή του κτιρίου της Προνομιούχου Εταιρείας των Γενικών Αποθηκών. Στην περιοχή των κτιρίων αυτών που σηματοδοτούσαν την είσοδο στον χώρο του Λιμένα από την περιοχή των αγορών (σημερινή οδό Σαλαμίνος) κατασκευάστηκε το 1905 το κτίριο που στέγαζε την Υπηρεσία του Οθωμανικού Δημόσιου Χρέους. Σήμερα σώζεται μόνο το ισόγειο το οποίο στεγάζει το Λιμεναρχείο Θεσσαλονίκης.

Kyriakou-To-limani-tis-Thessalonikis

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΕΛΩΝΕΙΩΝ ΣΤΟ ΣΎΓΧΡΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

190years_gr_cust