Ένας πνεύμονας στον συνοικισμό του Χαριλάου Θεσσαλονίκης που σε ορισμένα σημεία του είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένος με πολλαπλά κτίσματα, στενούς δρόμους και πολλές φορές πρόβλημα στο παρκάρισμα, ειδικότερα όταν παίζει εντός έδρας η ομάδα του Άρη Θεσσαλονίκης.

Στο κάτω μέρος του πάρκου που διαθέτει και ένα μικρό ανοικτό θεατράκι όπου γίνονται συχνά εκδηλώσεις, έχει δημιουργηθεί ένα νέο μικρό πάρκο που διαθέτει όργανα γυμναστικής και συγκεντρώνει αρκετό κόσμο.

Στο κυρίως πάρκο υπάρχει και καφετέρια αλλά και παιδική χαρά και μικρό γηπεδο μπάσκετ. Έχει παγκάκια για ξεκούραση και λόγω των ψηλών δέντρων που διαθέτει, ειδικά την άνοιξη και τους καλοκαιρινούς μήνες είναι μια όαση δροσιάς.

Όπως βγαίνει κάποιος από το αθλητικό πάρκο από την μεριά της Βούλγαρη από την άλλη μεριά του δρόμου συναντάει ένα άλλο μικρότερο πάρκο που επίσης είναι και αυτό μια όαση στο τσιμέντο της πόλης.

Ακολουθώντας τον παραπλευρο δρόμο πηγαίνει προς το γήπεδο του Άρη και βρίσκει το μεγάλο πάρκο κάτω στο το γήπεδο του Άρη με γήπεδο μπάσκετ,  παιδική χαρά και πολύ μεγάλο χώρο αναψυχής και ξεκούρασης.

Πίσω από σύνδεσμο φίλων του Άρη που υπάρχει από την πάνω μεριά του πάρκου, παλαιότερα υπήρχε και ένας θερινός κινηματογράφος.

Η ιστορία του συνοικισμού Χαριλάου 

Όλα ξεκίνησαν από το όραμα και τη διορατικότητα ενός ανθρώπου. Του Επαμεινώνδα Χαριλάου. Γεννημένος στο Γαλάτσι της Ρουμανίας, το 1874, άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην οικονομική ζωή της χώρας και όχι μόνο, είτε ως Υπουργός του νεοσυσταθέντος υπουργείου επισιτισμού, είτε ως ηγετικό στέλεχος εταιρειών όπως το »Σαπωνοποιείο-Ελαιουργείο Ελευσίνας» , τα <Ψυγεία Θεσσαλονίκης Α.Ε.> και άλλες.

Το 1919 ιδρύει την »Οικοδομική Εταιρεία Θεσσαλονίκης» και αγοράζει μία μεγάλη έκταση στα ανατολικά της πόλης, από Γάλλους και Ιταλούς συμμάχους, που είχαν στο σημείο εγκατεστημένες βάσεις, στρατώνες, στάβλους και στρατιωτικά νοσοκομεία.

Εκεί χτίζονται τα πρώτα οικήματα, 160 ισόγειες μονοκατοικίες. Πωλήθηκαν σε Ρώσους πρόσφυγες και πυρόπληκτους από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917.

Τα σχέδια ήταν από την πρώτη στιγμή μεγάλα για την περιοχή »του Χαριλάου». Νέα σπίτια κτίζονται(σταδιακά ο αριθμός φτάνει τα 400), πολλά από τα οποία πραγματικά κοσμήματα. Ένα εξοχικό στου Χαριλάου είναι το όνειρο πολλών αστών, ενώ για άλλους, ακόμη και επίδειξη οικονομικής δύναμης. Άριστη Ρυμοτομία, πράσινο, εξαιρετική θέα, ηλεκτρικό, ύδρευση, καλή συγκοινωνία συνθέτουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του συνοικισμού.

Το 1922, ένα νέο κύμα προσφύγων αναζητά αξιοπρεπή διαβίωση στο συνοικισμό. Αξιοποιούνται και κτίρια που προϋπήρχαν από την εγκατάσταση ακόμη των συμμάχων, όπως λόγου χάρη οι στάβλοι…

«Παλιά Χαριλάου! Καμιά σχέση με τη σημερινή! Τα περισσότερα σπίτια, πρώην στάβλοι του Γαλλικού ιππικού, μακρόστενα κτίρια, που έβλεπαν σε δυο δρόμους και έτσι στέγαζαν δυο σπίτια. Ανάμεσα σ’ αυτά, οι στρατώνες, ένα τετράγωνο κτίριο, περιμετρικά χτισμένο, με μια μεγάλη αυλή στη μέση και με τις «Πορτάρες» που σε οδηγούσαν σ’ αυτή στις δυο μεριές του. Καταμεσής της αυλής μια βρύση και γύρω γύρω μικρά σπιτάκια, δυο καμαρούλες και μια μικρή κουζίνα, χωρίς αποχωρητήριο! Οι καμπινέδες ήταν κοινοί, σε μιαν άκρη της αυλής. Εφτά οικογένειες ζούσαν εκεί και τα μοιράζονταν όλα και τις φιλίες και τις χαρές και τους καβγάδες!

Στο τελείωμα της Οδό Μαρτίου προς τα επάνω δεξιά συναντάμε το Πάρκο Χαριλάου που είναι ίσως το πιο κεντρικό σημείο της Χαριλάου όπου υπάρχει πλήθος επιχειρήσεων και μονάδων εστίασης.

Καθημερινά συγκεντρώνει πολύ κόσμο και ειδικότερα από την Άνοιξη μέχρι τον Χειμώνα υπάρχει μεγάλη κίνηση από κόσμο μιας και προσφέρεται το συγκεκριμένο πάρκο για αναψυχή,  ξεκούραση, φαγητό και διασκέδαση.

Μεταπολεμικά, ο συνοικισμός Χαριλάου με την αντιπαροχή και την υψηλή ανοικοδόμηση, ακολούθησε τον ρυθμό ανάπτυξης της Θεσσαλονίκης.

Μην ξεχνάμε ότι από την περιοχή περνούσε το τράμ. Στην οδό Μαρασλή ( απο όπου περνούσε το τραμ) μάλιστα κάτω από την νέα εκκλησία της Οσίας Ξένης,  στην άκρη του πάρκου του Ανταίου, υπάρχουν ακόμη δύο μικρές αποθήκες όπου τοποθετούσαν υλικά και τα εργαλεία για την συντήρηση του τράμ.

Σήμερα από τα παλαιά χαμηλά σπίτια και τους κήπους τους, υπάρχουν ελάχιστα μόνο αρχιτεκτονικά δείγματα, παλιοί βιομηχανικοί χώροι και τοποθεσίες όπως το άλσος Ελβετίας και το γήπεδο του Άρη και οι πρώτες εκκλησιές των Ρώσων εμιγκρέδων, που κατοίκησαν στην περιοχή κατατρεγμένοι από το νέο καθεστώς που προεκυψε απο την επανάσταση το 1917 στην Ρωσσία, όπως και των ντόπιων κατοίκων, είναι  ο παλιοί ναοί της Οσίας Ξένης ( που κτίστηκε απο τον εργολάβο Χαρίλαο στην μνήμη της μητέρας του πριν ένα αιώνα ) στην οδό Αλεξάνδρου Παπαναστασίου

και του Αγίου Νικολάου, των Ρώσων μεσοαστών στην οδό Νικολάου Πλαστήρα.

«Στις 17 Νοεμβρίου του 1920 επέστρεψε στην Ελλάδα η χήρα βασιλομήτωρ Όλγα Κωνσταντίνοβα (1851- 1926) και μετά την ανατροπή της μοναρχίας που συνέβη στην χώρα, έμεινε ένα μήνα μέχρι την επιστροφή από την εξορία του γιου της, βασιλιά της Ελλάδας Κωνσταντίνου σε θέση αντιβασιλέα με τίτλο «Βασιλομήτωρ και Κυβερνήτης».

Εκείνη την εποχή με αίτηση της Διοίκησης του αντιστρατήγου Βράνγκελ και με τη διαμεσολάβηση της Όλγας Κωνσταντίνοβνας οι ελληνικές αρχές συμφώνησαν να δεχθούν ακόμα 1742 Ρώσους εμιγκρέδες στην χώρα. Χίλιοι από αυτούς στάλθηκαν να εποικίσουν στα προάστια της Θεσσαλονίκης σε παραπήγματα στον ομώνυμο συνοικισμό του Χαριλάου.

Συνοικισμός Χαριλάου". Πίνακας του ζωγράφου Νίκου Φωτάκη, λάδι, 1935-1940

Ο καταυλισμός των Ρώσων προσφύγων στου Χαριλάου είχε οργανωθεί στα τέλη του 1920 με πρωτοβουλία του ρωσικού στρατιωτικού ακόλουθου και του επιτετραμμένου του, και στη διάρκεια 50 σχεδόν χρόνων υπήρχε το κύριο κέντρο υποδοχής των Λευκών Ρώσων προσφύγων στα πέριξ της Θεσσαλονίκης.

Παλιότερα, πριν ακόμα την έναρξη του μαζικού εκπατρισμού, ζούσαν εκεί στα παραπήγματα οι ασθενείς του στρατού του Α. Ι. Ντενίκιν, οι οποίοι εκπατρίστηκαν. Από τον Οκτώβριο του 1915 μέχρι και τον Ιανουάριο του 1916 σε αυτή την περιοχή βρισκόταν η γαλλική πόλη - νοσκομείο για τις ανάγκες των συμμαχικών στρατευμάτων στο μακεδονικό Μέτωπο. Είχαν κτιστεί μακρόστενοι νοσηλευτικοί οικίσκοι, χωρίς θεμέλια, ο ένας δίπλα στον άλλον.

Μετά το τέλος του Α Παγκόσμιου Πολέμου τα παραπήγματα αγοράστηκαν από την πρώτη ελληνική οικοδομική εταιρεία του Χαριλάου (οικοδομική εταιρεία Θεσσαλονίκης του Επαμεινώνδα Χαριλάου), η οποία σε συμφωνία με τη γαλλική διοίκηση δεσμεύτηκε να παραχωρήσει τμήμα των παραπηγμάτων προς ενοικίαση με ευνοϊκούς όρους στους Ρώσους πρόσφυγες….»

Πηγή: Ιρίνα Λεονίντοβνα Ζάλνινα- Βασιλικιώτη,

Η Ρωσική Μετανάστευση των Λευκών στη Θεσσαλονίκη, περ. Στέπα.

Presentation-Paptsiki

Υπάρχει και μία μελέτη για τον συνικοισμό του Χαριλάου απο το ΑΠΘ που μπορείτε να την διαβάσετε παρακάτω 

Το ερευνητικό ερώτημα της παρακάτω διπλωματικής εργασίας επικεντρώνεται στην εξέταση των πυλώνων που συνθέτουν τα κύρια χαρακτηριστικά του μοντέλου χωρικής οργάνωσης γειτονιάς των 15 λεπτών και κατ' επέκταση την εξέταση της εφαρμοσιμότητας του μοντέλου αυτού, του Carlos Moreno, ως μοντέλο ανθεκτικού σχεδιασμού, στην υφιστάμενη κατάσταση ενός ενδεικτικού ελληνικού αστικού περιβάλλοντος.

Τα χαρακτηριστικά του μοντέλου υπολογίζονται έξι και συνοψίζονται σε :

α) Χαρακτηριστικά γειτονιάς - ποιότητα δομημένου περιβάλλοντος,

β) Συνθήκες βαδισιμότητας walkability»,

γ) Ευκαιρίες εργασίας,

δ) Παρεχόμενες εξυπηρετήσεις (μίγμα χρήσεων γης),

ε)Χώροι πρασίνου, αναψυχής και κοινωνικής συνδιαλλαγής

στ) Ψηφιοποίηση

Ως μελέτη περίπτωσης επιλέγεται η γειτονιά της Χαριλάου Θεσσαλονίκης, καθώς παρουσιάζει ήδη αρκετά στοιχεία συνεκτικού μίγματος χρήσεων γης, κοινωνική συνοχή, σύνδεση με τα προγραμματιζόμενα μέσα σταθερής τροχιάς της πόλης. συγκέντρωση ποικιλόμορφων δραστηριοτήτων σε τοπικά κέντρα και βρίσκεται σε εγγύτητα με το κέντρο του Πολεοδομικού Συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης.

Τα χαρακτηριστικά της αυτά εκτιμάται ότι την καθιστούν εξαρχής μια περιοχή ώριμη για την εφαρμογή του μοντέλου της πόλης των 15 λεπτών αποτελώντας μια αστική περιοχή με στοιχεία συνεκτικής πόλης και άρα ιδανική για την εξέταση της εφικτότητας προσαρμογής του μοντέλου στην ελληνική αστική πραγματικότητα.

Η παρακάτω διπλωματική εργασία  είναι της Αγγελίδου Τατιανής Βασιλικής Διπλωματούχου Μηχανικού Χωροταξίας & Ανάπτυξης του ΑΠΘ

εξετάζει αυτή την παρατήρηση υπό το πρίσμα των έξι ανωτέρω χαρακτηριστικών και προβαίνει στην αξιολόγησή τους, με στόχο τη διεξαγωγή συμπερασμάτων αλλά και τη σύσταση πρότασης πολεοδομικών παρεμβάσεων στην περιοχή, με στόχο την καλύτερη προσέγγιση της οργάνωσής της στις αρχές του μοντέλου.

Harilaou