Η πλούσια θρησκευτική παράδοση της Χαλκιδικής αποδεικνύεται περίτρανα μέσα από την πληθώρα των ιστορικών εκκλησιών που χρονολογούνται από Προχριστιανική εποχή.

Η μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους επιρέασε με μεγάλο βαθμό την ορθόδοξη χριστιανική τέχνη. Εκτός από τα εντυπωσιακά μοναστήρια του Αγίου Όρους, μπορείτε να α ανακαλύψετε τη θρησκευτική παράδοση της Χαλκιδικής επισκεπτόμενοι τις ιστορικές εκκλησίες του Νομού και να θαυμάσετε την μοναδική αρχιτεκτονική τους.

Κασσάνδρα

• Ο Ιερός ναός των Ταξιαρχών (μετόχι της Ιεράς Μονής Δοχειαρείου του Αγίου Όρους). Βρίσκεται σε μικρή απόστατση από τη Νέα Ποτίδαια και χτίστηκε το 1872 με υλικά που προήλθαν από την Αρχαία Ποτίδαια.
• Ο ναός του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στη γραφική πλατεία της Αφύτου και κτίστηκε το 1859 πάνω στα ερείπια παλαιοχριστιανικού ναού. Πρόκειται για τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με τρούλο
• Το παραθαλάσσιο εκκλησάκι της Παναγίας Φανερωμένης βρίσκεται δύο χιλιόμετρα ανατολικά του χωριού της Νέας Σκιώνης και χρονολογείται στον 16ο αιώνα. Χτισμένο σε μια μοναδική τοποθεσία πάνω στην ακροθαλασσιά, το εκκλησάκι ξεχωρίζει για τις πανέμορφες τοιχογραφίες του και φημίζεται, γιατί φιλοξενεί τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.
• Ναός Εισοδίων της Θεοτόκου Καλάνδρας (Παναγία Πλασταριώτισσα) στην Καλάνδρα. Η Παναγία η Πλασταριώτισσα είναι μια μικρή ξυλόστεγη βασιλική, μονόκλιτη με στέγη δίρριχτη, στην παρειά ενός λοφίσκου και η εκκλησία απλώνεται σε δύο επίπεδα από την Δύση προς την Ανατολή, ενώ με ξύλινα υποστηρίγματα γίνεται προσπάθεια να χωρισθεί σε 3 κλίτη.
• Ναός του Αγίου Παντελεήμονα στην Καλλιθέα. Όλος ο ναός, το Ιερό Βήμα και το Τέμπλο είναι τοιχογραφημένα με εξαιρετικές αγιογραφίες Ρώσων αγιογράφων μοναχών καθώς η ονομασία των Αγίων που απεικονίζονται είναι στα Ρώσικα.

© Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, © 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων

Άποψη εσωτερικού χώρου της Βασιλικής του Σωλήνα

Παλαιοχριστιανική τρίκλιτη βασιλική στη θέση Σωλήνας Καλλιθέας Χαλκιδικής. Διατηρούνται σε καλή κατάσταση αξιόλογα και ψηφιδωτά δάπεδα με φυτικά και ζωϊκά θέματα.

Σιθωνία

• Η εκκλησία του Αγίου Νικήτα στο ομόνυμο χωριό. Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού της Νικήτης, η εκκλησία του Αγίου Νικήτα είναι ένα από τα πιο σημαντικά παλιά κτίρια που παραμένουν στο χωριό και χτίστηκε το 1867.
• Το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται 3 χιλιόμετρα από το χωριό της Νικήτη, χτισμένο στα ερείπια βασιλικής του χωριού που υπήρχε εκεί στους Παλαιοχριστιανικούς χρόνους
• Η Βασιλική του Σωφρονίου στη Νικήτη. Ο ναός χρονολογείται από το πρώτο μισό του 5ου αιώνα μ.Χ και είναι από τους αρχαιότερους παλαιοχριστιανικούς ναούς που έχουν βρεθεί στην περιοχή της Μακεδονίας. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με ξύλινη στέγη με συνολικό μήκος 48μ. [πληροφορίες επίσκεψης:  08.30 πμ-13.30 μμ, ανοιχτά καθημερινά εκτός Τρίτης].

Ερείπια τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής στον οικισμό Αγίου Γεωργίου Νικήτης με αξιόλογο ψηφιδωτό δάπεδο. Σώζονται, επίσης αρκετά αρχιτεκτονικά μαρμάρινα μέλη, καθώς και πέντε αναθηματικές επιγραφές μεταξύ των οποίων και μια που αναφέρει "Επισκόπου Σωφρονίου"

• Η εκκλησία του Αποστόλου Παύλου στην Ακτή Ελιάς (Νικήτη). Η εκκλησία του Αποστόλου Παύλου είναι χτισμένος κοντά σε μια αρχαία πηγή απ' όπου αναβλύζει κρυστάλλινο νερό. Ο μύθος λέει πως ο Απόστολος Παύλος πηγαίνοντας στη Ρώμη, σταμάτησε σε αυτό το σημείο επειδή είχε διψάσει. Προσευχήθηκε για νερό και χτύπησε στο έδαφος με το ραβδί του. Η πηγή αμέσως ξεπρόβαλε και από τότε ξεδιψά ασταμάτητα τους περαστικούς και τους διαβάτες.
• Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου μεταξύ Τορώνης και Πόρτο Κουφό. Χτίστηκε τον 5ο αιώνα ανάμεσα σε δύο άλλες παλαιοχριστιανικές εκκλησίες. Πρόκειται για μια τρίκλιτη εκκλησία με όμορφη διακόσμηση μάρμαρο και έχει, στο κεντρικό κλίτος του, ένα ψηφιδωτό δάπεδο.
• Ναός Αγίου Αθανασίου στη Συκιά. Ο επιβλητικός πέτρινος ναός του Αγίου Αθανασίου, ο οποίος χτίστηκε το 1814, καταστράφηκε το 1854 και ξαναχτίστηκε το 1856. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ξύλινο ταβάνι του και τα ξυλόγλυπτα προσκυνητάρια του, έργα του 1703, τα οποία φαίνεται ότι προέρχονται από το Αγ. Όρος. Χαρακτηριστική, επίσης, είναι και η τοιχοδομία του και κυρίως της δυτικής όψης του.

Ο ενοριακός ναός του Αγίου Αθανασίου Συκιάς στη Σιθωνία Χαλκιδικής βρίσκεται στο κέντρο του παλαιού οικισμού. Πρόκειται για μια τρίκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική με εξωτερικές διαστάσεις 28,65Χ16,65μ., με νάρθηκα και γυναικωνίτη.

Οι εργασίες ανέγερσης του ναού ξεκίνησαν το Δεκέμβριο του 1818 και ολοκληρώθηκαν το 1819, από συνεργείο μαστόρων από το Ζουπάνι (Πεντάλοφος) Βοΐου Κοζάνης, όπως μαρτυρούν οι κτητορικές ενεπίγραφες πλάκες που κοσμούν εξωτερικά το ναό. Δύο χρόνια αργότερα, το 1821, μέρος του ναού καταστράφηκε από την πυρκαγιά που προκάλεσαν οι τουρκικές δυνάμεις σε αντίποινα για το επαναστατικό κίνημα που ξέσπασε στην περιοχή της Χαλκιδικής. Με χρήματα όμως των κατοίκων του χωριού, αλλά και με τη βοήθεια των αθωνικών μονών, ο ναός επισκευάστηκε το 1839. Ο ναός ξανακάηκε κατά τα επαναστατικά γεγονότα του 1854 από τον Τσάμη Καρατάσο, ο οποίος αργότερα έστειλε τα απαραίτητα χρήματα για την ανοικοδόμησή του στα 1861.

Συντάκτης
Νικόλαος Μερτζιμέκης

• Ιερός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών, Νέου Μαρμαρά. Η κύρια εκκλησία του χωριού με πολλά κειμήλια από την χαμένη πατρίδα και ένα μοναδικό επιτάφιο που διατηρείται άθικτος εδώ και δεκαετίες.

Ανατολική Χαλκιδική (ΠροΑθου περιοχή)

Ιερός Ναός Παναγίας Σπηλιώτισσας στα Στάγειρα. Πρόκειται για μια μικρή εκκλησία, μέρος της οποίας βρίσκεται μέσα σε ένα βράχο.Η εκκλησία που σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες χτίστηκε το 1903, γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου με το απαραίτητο πανηγύρι.
Ναός της Γέννησης της Θεοτόκου στα Στάγειρα. Είναι μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας, που κτίστηκε το 1814 και είναι ένας από τους ελάχιστους στην Ελλάδα σε σταυροειδή ρυθμό.
Ιερός ναός Αγίου Νικολάου στο Στρατωνίκη. Ο ναός χτίστηκε το 1821 και έχει να αναδείξει αγιογραφίες του 19ου αιώνα και μία ιστορική εαγιογραφία του Αγίου Νικολάου που χρονολογείται τον 16ο αιώνα.
Ιερός ναός Αγίου Νικολάου στην Αμμουλιανή. Η ιστορική εκκλησία χτίστηκε το 1860.

Κεντρική Χαλκιδική

Ιερός ναός της Παναγίας (Παναγούδα) στη Μεγάλη Παναγιά. Το προσκύνημα της παναγίας βρίσκεται περίπου 1.500 μ. ανατολικά του χωριού, στα αριστερά του δρόμου προς το Γομάτι. Ο ναός είναι κτισμένος σε μια κατάφυτη πλαγιοί, μέ άφθονα νερά και όμορφη θέα προς τον κάμπο τής Μεγ. Παναγίας. Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος παραμονή της εορτής της Παναγίας τελείται Μέγας πανηγυρικός Εσπερινός
Ναός Αγίου Στεφάνου στην Αρναία. Ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Στεφάνου χτίστηκε ως τρίκλιτη βασιλική το 1812, ενώ το καμπαναριό του χρονολογείται από το 1889. Ναός με μεγάλη ιστορική σημασία, από όπου και πέρασε το 1775 για να διδάξει ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.
Ναός του Παμμεγίστου Ταξιάρχου Μιχαήλ στον Ταξιάρχη. Ο ναός ανήκει τυπολογικά στον σταυροειδή ρυθμό με τρούλο και είναι κτισμένος εξ’ ολοκλήρου από πέτρα του Χολομώντα και κατά το μεγαλύτερο μέρος με εθελοντική εργασία των κατοίκων.

Πηγή : Visit Halkidiki, Υπουργείο Πολιτισμού