Το Βυζαντινό Μουσείο Χαλκιδικής αποτελεί τμήμα ενός πολυδύναμου πολιτιστικού κέντρου με την ονομασία Κέντρο Βυζαντινού Πολιτισμού Χαλκιδικής «Ιουστινιανός».

Το έργο της οργάνωσης της μόνιμης έκθεσής του βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ στο κοινό έχουν αποδοθεί μόνο δύο αίθουσες στο ισόγειο (χώρος υποδοχής και εξυπηρέτησης των επισκεπτών και αίθουσα με αρχαιότητες παλαιοχριστιανικής και βυζαντινής περιόδου).

Στα Νέα Φλογητά, σε ένα μνημειακό σύνολο διατηρητέων κτηρίων στεγάζεται
το νέο μεγάλο μουσείο βυζαντινών ευρημάτων της περιοχής.

Πρόκειται για πολύτιμα έργα τέχνης που έχουν βρεθεί στις ανασκαφές των 35 τελευταίων χρόνων της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Επίσης, ετοιμάζεται ακόμη ένας μικρότερος επισκέψιμος χώρος, αφιερωμένος εξ ολοκλήρου στα μοναστήρια του Αγίου Ορους. Εκεί θα προσφέρεται μια «βόλτα» στις ιστορικές μονές με σύγχρονα μέσα: μια τεράστια μακέτα, ψηφιακές απεικονίσεις και βιντεοπροβολές. Το τρίτο μουσείο θα είναι υπαίθριο και θα συμπληρώνει τα άλλα δύο.

Αν προστεθεί και το Ανοιχτό Εργαστήριο Συντήρησης Εικόνων και Χειρογράφων, που ήδη λειτουργεί και το επισκέπτεται το κοινό, έχει κανείς την πλήρη εικόνα ενός πολυδύναμου πολιτιστικού κέντρου, που θα προσφέρεται για όλη την οικογένεια και ως περίπατος σε έναν οργανωμένο κήπο έκτασης 28 στρεμμάτων με ένα παραδοσιακό καφενείο. Το Ανοιχτό Κέντρο Συντήρησης Αρχαιοτήτων λειτουργεί στο μεμονωμένο κτίριο. Στον χώρο έχουν διαμορφωθεί τρία ανοιχτά εργαστήρια συντήρησης που καλύπτουν τρεις βασικές κατηγορίες αντικειμένων: το βιβλίο (χειρόγραφο ή έντυπο), την κεραμική και την εικόνα. Έτσι, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί ζωντανά τη διαδικασία συντήρησης αρχαιοτήτων από προσωπικό της Εφορείας.

Το Βυζαντινό Μουσείο Χαλκιδικής αποτελεί τμήμα ενός πολυδύναμου πολιτιστικού κέντρου με την ονομασία Κέντρο Βυζαντινού Πολιτισμού Χαλκιδικής «Ιουστινιανός». Το έργο της οργάνωσης της μόνιμης έκθεσής του βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ στο κοινό έχουν αποδοθεί μόνο δύο αίθουσες στο ισόγειο (χώρος υποδοχής και εξυπηρέτησης των επισκεπτών και αίθουσα με αρχαιότητες παλαιοχριστιανικής και βυζαντινής περιόδου).

Ιστορία:

Ένα ιστορικό συγκρότημα ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής αλλά και πολιτιστικής σημασίας ξεπροβάλλει ανάμεσα στους ελαιώνες στα Νέα Φλογητά. Η πρώτη σαφής αναφορά στο παλαιό μετόχι της αγιορείτικης μονής Αγίου Παντελεήμονος ανάγεται στο 1311. Ωστόσο, τα υφιστάμενα κτίρια χρονολογούνται από το 1853 έως το 1909. Τη δεκαετία του 1920 εγκαταστάθηκε νοσοκομείο του Αμερικάνικου Ερυθρού Σταυρού με το Κεντρικό Κτίριο να λειτουργεί ως η βασική κτιριακή μονάδα του. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το συγκρότημα μετατράπηκε σε έδρα των κατοχικών

δυνάμεων, ενώ το 1960 μετά από καταστροφική πυρκαγιά, εγκαταλείφθηκε.

Το 1999 το συγκρότημα περιήλθε στην κυριότητα του Υπουργείου Πολιτισμού και της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Σήμερα, το μνημειακό σύνολο, καταλαμβάνοντας έκταση 27 περίπου στρεμμάτων, αποτελείται από ένα συγκρότημα δύο κτιρίων του αρχικού πυρήνα (Κεντρικό και Παλαιό Κτίριο), ένα περιφερειακό (μεμονωμένο κτίριο), καθώς και διάφορες άλλες εγκαταστάσεις.

Η περιοχή των Νέων Φλογητών βρίσκεται στη δυτική Χαλκιδική, όπου κατά την αρχαιότητα είχαν αναπτυχθεί ορισμένα σημαντικά πολίσματα, όπως η Βρύα ή Βέροια και η Αντιγονεία στα βόρεια και η πόλη της Κασσάνδρειας νοτιότερα, στην περιοχή της σημερινής διώρυγας της Ποτίδαιας. Το σημερινό χωριό "Νέα Φλογητά" ταυτίζεται με το βυζαντινό τοπωνύμιο "Κάτω Βολβός". Το 996 μαρτυρείται για πρώτη φορά μετόχι της μονής του Ρουσαίου στην περιοχή του Βολβού. Το 1079, ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Γ' Βοτανειάτης παραχωρεί στη μονή των Ιβήρων αγροτικές κτήσεις στην ίδια περιοχή. Αργότερα και για πρώτη φορά το 1275, η μονή των Ρώσων κατέχει κτήματα στην περιοχή του "Επάνω Βολβού". Το 1331 "...η σεβασμία των Ρώσων μονή...κέκτηται ανέκαθεν και μέχρι τοίνυν μετόχιον...επονομαζόμενον Τούμβα Βόρβου...". Το 14ο αιώνα, στην ίδια περιοχή του Βολβού, αναφέρονται επίσης κτήματα των αγιορειτικών μονών Δοχειαρίου, Ζωγράφου, Ιβήρων και Κωνσταμονίτου.

Η οθωμανική κυριαρχία επέφερε ουσιαστικές αλλαγές στην εν γένει κατάσταση της Χαλκιδικής. Το 1445 ένα μέρος του χριστιανικού χωριού Βορβός σημειώνεται ως μερίδιο τιμαρίου, το οποίο είχε μεταβιβαστεί από τη μονή των Ιβήρων στον τιμαριώτη Uzun Ilyas. Το 1519 ο Βορβός αναφέρεται ως χωριό, το οποίο υπαγόταν σε τιμάριο καστροφυλάκων της Θεσσαλονίκης, μαζί με ακατοίκητη, ομώνυμη καλλιεργήσιμη γη. Το 1569 η μονή των Ρώσων έχει τσιφλίκι στην περιοχή του χωριού Βορβός, αποτελούμενο από οικίες, λιβάδια, αποθήκες, σταύλους, μαγειρεία, αχυρώνες, αμπελώνες, φρέαρ και μία εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Το 1752 ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλος Ε' διευθετεί κτηματικές διαφορές στο Βαμβρό, μεταξύ της μονής των Ρώσων και της μονής της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας.

Το 1798 ο σουλτάνος Μουσταφά Γ' επικυρώνει τα κτήματα της μονής των Ρώσων στο Βορβό της Καλαμαρίας. Αργότερα, το 1884, επί ηγουμενείας Μακαρίου και οικονομεύοντος του μετοχίου μοναχού Μοδέστου, οικοδομήθηκαν τα σωζόμενα σήμερα κτίσματα του μετοχίου. Το 1923, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, εγκαταστάθηκαν στο μετόχι πρόσφυγες από τα Φλογητά του Ικονίου της Μικράς Ασίας, ενώ το 1928 οι εγκαταστάσεις φιλοξένησαν το Αμερικανικό Νοσοκομείο. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου το μετόχι μετατράπηκε σε έδρα των κατοχικών δυνάμεων, και μετά ερημώνει. Τέλος, με την Απόφαση 351/1999 του Δήμου Νέων Μουδανιών το συγκρότημα παραχωρήθηκε στη 10η Εφορεία βυζαντινών αρχαιοτήτων, η οποία διενεργεί ευρείας κλίμακας αναστηλωτικές εργασίες στα πλαίσια του Γ' κοινοτικού πλαισίου στήριξης, με απώτερο στόχο τη νέα του χρήση ως πολιτιστικού κέντρου προβολής του έργου της Υπηρεσίας.

Συντάκτης
Νικόλαος Μερτζιμέκης, αρχαιολόγος

Περιγραφή

Το σημερινό χωριό των Νέων Φλογητών πιθανόν ταυτίζεται με το βυζαντινό τοπωνύμιο ''Κάτω Βολβός''. Το 996 μαρτυρείται για πρώτη φορά μετόχι της μονής του Ρουσσαίου στην περιοχή του Βολβού. Η οριοθέτηση του μετοχίου με την πάροδο του χρόνου αλλάζει και μέχρι το 15ο αι. περνά στην κυριότητα διαφόρων μονών του Αγίου Όρους. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υπάρχουν μαρτυρίες που αφορούν σε ιδιοκτησιακές διαφορές μεταξύ των αγιορειτικών μονών για την εν λόγω περιοχή.

Τα υφιστάμενα κτίρια του μετοχιακού συγκροτήματος οικοδομήθηκαν το 1884 επί ηγουμενίας αρχιμανδρίτου Μακαρίου και οικονομεύοντος μοναχού Μόδεστου της Μονής Αγίου Παντελεήμονος Αγίου Όρους, σύμφωνα με ενεπίγραφες ρωσικές κτητορικές πλάκες, που είναι εντοιχισμένες στο μεγαλύτερο κτίριο του μετοχίου. Τα παραπάνω κτίρια περιλαμβάνουν ισόγεια και διώροφα οικοδομήματα με υπόγεια, υπερυψωμένο παρεκκλήσιο, στα οποία διεξάγονται αναστηλωτικές εργασίες με βάση εγκεκριμένες μελέτες.

Η φυσιογνωμία του μετοχιακού συγκροτήματος άλλαξε σημαντικά μετά το 1923, με την εγκατάσταση προσφύγων από τα Φλογητά του Ικονίου της Μικράς Ασίας σε αυτό. Την εποχή αυτή χρησιμοποιήθηκε ως αμερικανικό νοσοκομείο για την περίθαλψη των προσφύγων.

Κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι εγκαταστάσεις του μετοχίου μετατράπηκαν σε έδρα των κατοχικών δυνάμεων και στη συνέχεια περιέπεσε σε αχρηστία και εγκατάλειψη. Το 1999 περιήλθε στη 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

Συντάκτης
Μαρίζα Τσιάπαλη, αρχαιολόγος 

Ανασκαφή Μετοχιακού συγκροτήματος Νέων Φλογητών Μονής Αγίου Παντελεήμονος

Με σκοπό την αποκατάσταση των κτιρίων του μετοχιακού συγκροτήματος των Φλογητών στη δυτική Χαλκιδική, η 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων διεξάγει ανασκαφική έρευνα σε τρία από τα δέκα συνολικά κτίριά του. Γίνονται ευρείες αποχωματώσεις, κατά τις οποίες αποκαλύπτονται αρχιτεκτονικά κατάλοιπα των κτιρίων. Συγκεκριμένα, βρέθηκαν υπολείμματα πλίνθινων και λιθόστρωτων δαπέδων, λίθινες βάσεις πεσσών στήριξης των δαπέδων των ορόφων, μία λιθόκτιστη δεξαμενή και βάσεις κλιμάκων πρόσβασης στους ορόφους. ...

Υπηρεσίες

Εκπαιδευτικά προγράμματα
Χώρος στάθμευσης
Ανελκυστήρας
Ράμπα
Ανελκυστήρας
Χώροι Υγιεινής ΑμεΑ

Ώρες λειτουργίας 

Χειμερινή περίοδος 

ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
από 08:30 – 15:30, Σάββατο, Κυριακή κλειστό

ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ
Ελεύθερη είσοδος
Θερινή περίοδος 

από 1/4 έως 31/10
ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
08:30 - 15:30, Τρίτη κλειστό

ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ
Ελεύθερη είσοδος

Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού, Visit Halkidiki